(Each destination follows this pattern: English text 1st, photos 2nd, Polish text 3rd/najpierw po angielsku, potem zdjęcia, potem po polsku)
Ibarra
We begin our exploration of Ecuador in Ibarra, a not unsightly but also not overly colourful city, where you can make the rounds of the churches (check out the 45-degree angled towers of the Basilica of La Dolorosa), this is also where you can be accidentally invited into the historic colonial building of the Pedro Moncayo Foundation and learn about the life history of this writer and politician). Ibarra is also home to a railway station (connecting to Salinas), a rather sad testament to the region’s glorious railway past. In fact, throughout Latin America, this branch of passenger transport has fallen apart and only operates on short routes, being an old-style tourist attraction (for which you have to pay a lot) rather than a competitive method of transport.
Ibarra Time for another country! We begin our exploration of Ecuador in Ibarra, a not unsightly but also not overly colourful city, where you can make the rounds of the churches (check out the 45-degree angled towers of the Basilica of La Dolorosa), this is also where you can be accidentally invited into the historic colonial building of the Pedro Moncayo Foundation and learn about the life history of this writer and politician). Ibarra is also home to a railway station (connecting to Salinas), a rather sad testament to the region’s glorious railway past. In fact, throughout Latin America, this branch of passenger transport has fallen apart and only operates on short routes, being an old-style tourist attraction (for which you have to pay a lot) rather than a competitive method of transport.
In this town, according to the internets, you should get a taste of some Ecuadorian Andeanness. Indeed, there are quite a few Kichwa women here wearing beautiful traditional costumes and the main square is blooming with stalls selling folkloric wares from ponchos to slippers. Juxtaposed to this are the chaotic buildings of the centre, dwarfed by thick blocky shapes of new concrete buildings. We try not to be discouraged and continue looking for the beauty of Otavalo. Maybe it’s hidden in the markets that take over several central streets every week? Or perhaps in the churches, filled with elegantly dressed senior citizens? There is some of it to be found in the cemetery, where music is played, feasts are held and travellers are invited to share in the consumption, and we also find it in the sounds of a street wedding ceremony where aguardiente is drunk straight from a bamboo pole and the bride and groom are presented with mattresses and furniture unloaded from the back of a pick-up truck. We also find some of this beauty in the surrounding paths leading to the waterfall. The hill of El Lechero is beautiful and mysterious, or rather was, because the tree that symbolised the eternal love of two lovers is no longer there. There is San Pablo Lake (not ugly, but we are not overly impressed either) and Parque Condor, which was supposed to be a centre for rehabilitating wild birds, but is more of an ordinary zoo, with bird training shows and cages (admittedly, usually of considerable size) and no prospect of the birds returning to the wild.
Selling magic potionsRumiñahuiKichwa weddingCascada de PegucheSan Pablo LakeNear El LecheroEl LecheroParque (Zoo) Condor
W tym miasteczku, wegług internetów, powinno się dać zasmakować odrobiny ekwadorskiej andyjskości. Rzeczywiście, jest tu sporo kobiet Kichwa w tradycyjnych, pięknych strojach, a na głównym placu rozkwitły stragany z wyrobami folklorystycznymi od poncho po kapcie. Do tego należy dodać, a właściwie odjąć chaotyczną zabudowę centrum, przygniataną przez grubo ciosane kloce nowych betonowych budynków. Staramy się nie zrażać i dalej szukać piękna Otavalo. Może ukryło się w targowisku, które co tydzień zagarnia kilka centralnych ulic? A może w kościołach, wypełnionych elegancko wystrojonymi seniorami? Jest go trochę na cmentarzu, na którym muzykuje się, biesiaduje i zaprasza się podróżników do udziału w konsumpcji, znajdujemy je również w dźwiękach ulicznej ceremonii weselnej, podczas której pije się aguardiente wprost z bambusowego kija i obdarowuje się młodą parę materacami i meblami wyładowywanymi z paki pick-upa. Trochę tego piękna znajdujemy też w okolicznych ścieżkach wiodących do wodospadu. Pięknie i tajemniczo jest na wzgórzu El Lechero, a raczej było, bo drzewa, które symbolizowało wieczną miłość dwojga kochanków, już tu nie ma. Jest za to Jezioro San Pablo (nie pozbawione swojego uroku, ale nie wywołuje w nas zachwytu) i jest też Parque Condor, które miało być centrum pomocy dzikim ptakom, a jest chyba jednak najzwyklejszym w świecie zoo, z pokazami tresury i klatkami (co prawda, zazwyczaj sporych rozmiarów) i bez widoków na powrót ptaków do środowiska naturalnego.
It’s going to be about churches again, but it’s impossible to miss them in Quito… They’re huge, they’re lavishly decorated (and very often you are not allowed to take photos inside) and there’s quite a density of them. The capital impresses not only with its sacred buildings; in fact, wherever you turn your head, you can see an interesting detail – a carved saint here, a dog there, a condor up there… The cityscape is dominated on the one hand by the statue of the Virgin of Panecillo, and on the other by the huge Basílica del Voto Nacional (the construction of which began in 1892 and has still not been formally completed – it is said that the day it is accomplished, the end of the world will come). The basilica towers offer a spectacular view of the city, and on cloudless days the surrounding volcanoes can also be seen. We organise our trip around Ecuador so as to revisit Quito during Easter, which is celebrated in very colourful ways here – especially on Good Friday, when a procession of mysterious and slightly scary cucuruchos and veronicas sets off from under the Basilica of St Francis. Quito can be addictive, as we find out when we talk to Marek, a Polish copywriter who has been “stuck” here for months and seems to be enjoying it very much (despite a street mugging episode which resulted in losing his shoes). With my fellow countryman we take a car trip to Latacunga, Ambato and Laguna Colta, home to Ecuador’s oldest church (and a tiny one, too).
Znowu będzie o kościołach, ale w Quito nie sposób ich pominąć… Są wielkie, są przebogato zdobione (i często w ich wnętrzach nie wolno robić zdjęć) i jest ich spore zagęszczenie. Stolica imponuje nie tylko budynkami sakralnymi, właściwie gdzie nie zadrzeć głowę, tam dojrzeć można ciekawy detal – tu wyrzeźbiony święty, tam pies, a tam kondor… Nad miastem dominuje z jednej strony figura Dziewicy z Panecillo, a z drugiej olbrzymia Basílica del Voto Nacional (której budowę rozpoczęto w 1892 r. i formalnie do dziś prace budowlane nie zostały ukończone – ponoć w dniu, w którym to nastąpi, nadejdzie koniec świata). Z wież bazyliki rozciąga się spektakularny widok na miasto, w bezchmurne dni widać również okoliczne wulkany.
Naszą podróż po Ekwadorze organizujemy tak, by ponownie odwiedzić Quito podczas Świąt Wielkanocnych, które są tu obchodzone bardzo barwnie – zwłaszcza w Wielki Piątek, kiedy to spod Bazyliki Św. Franciszka wyrusza procesja tajemniczych i trochę strasznych cucuruchos i veronicas.
Quito wciąga, o czym przekonujemy się podczas rozmowy z Markiem, polskim copywriterem, który „utknął” tu na długie miesiące i bardzo mu się tu podoba (mimo zaliczenia ulicznego epizodu z napadem, którego efektem było zabranie Markowi przez napastnika butów). Z moim krajanem wybieramy się na wycieczkę samochodową do miejscowości Latacunga, Ambato i do Laguna Colta, gdzie mieści się najstarszy w Ekwadorze kościół (a właściwie kościółek).
A nice break from the big city life is Mindo, a favourite weekend getaway for Quito residents. The town itself offers ample (though not necessarily the cheapest) accommodation, cafes, restaurants. But Mindo’s greatest strength lies in the beautiful nature that surrounds it (and sometimes blends harmoniously with it, such as in the case of our hotel Cabañas Armonía y Jardín de Orquídeas). There’s a river and waterfalls, butterfly gardens, private nature reserves, hummingbirds, toucans (the most fairy-taley ones – the plate-billed toucans – can be admired a fair bit from Mindo, at higher altitudes) as well as all kinds of other colourful birds.
Miłą przerwą od wielkiego miasta jest Mindo, ulubiona weekendowa wypoczywalnia mieszkańców Quito. Samo miasteczko oferuje sporą (choć nie najtańszą) bazę noclegową, kawiarenki, restauracje. Ale największa siła Mindo tkwi w pięknej przyrodzie, która je otacza (a czasem harmonijnie się z nim łączy, jak w np. w przypadku naszego hoteliku Cabañas Armonía y Jardín de Orquídeas). Jest tu i rzeka, i wodospady, motyle ogrody, prywatne rezerwaty przyrody, kolibry, tukany (te najbardziej fantazyjne – pstrodziobe, można podziwiać spory kawałek od Mindo, na większych wysokościach) i inne kolorowe ptaki.
Together with the aforementioned Marek, we also reach the town of Riobamba, from where we hope to hike to Chimborazo, Ecuador’s highest mountain (whose summit is also the furthest point from the earth’s core, due to the non-ideal sphericity of our planet). Unfortunately, the weather is not our ally and we only glance longingly at the snow monster, which mocks us by periodically showing us a fragment of its huge body from behind the clouds (the best view is probably from the 21 April Park, which, incidentally, also houses a sizable bust of Bolivar; great views from the rooftop of San Carlos hostel in front of the bus terminal, too). Well, at least we explored the town that has some pretty decent churches and squares.
Wraz z wspomnianym wcześniej Markiem docieramy również do miasta Riobamba, z którego mamy nadzieję wybrać się na Chimborazo, najwyższą górę Ekwadoru (której szczyt stanowi również najbardziej odległy od jądra ziemi punkt, ze względu na nieidealną kulistość naszej planety). Niestety, pogoda nie jest naszym sprzymierzeńcem i tylko tęsknym wzrokiem zerkamy na śnieżnego potwora, który z nas szydzi, co jakiś czas pokazując nam zza chmur fragment swojego cielska (najlepszy widok jest chyba z Parku 21 kwietnia, w którym zresztą znajduje się też sporych rozmiarów popiersie Bolivara; nie gorsza panorama z tarasu hostelu San Carlos, u przy dworcu autobusowym). Nic to, przynajmniej zwiedziliśmy miasto, z kilkoma całkiem sensownymi kościołami i placami.
What doesn’t work out with Chimborazo, does with Cotopaxi. I find a perfect weather window of a few days and, after lodging in the Casa del Montañero in Machachi, I set off first thing in the morning towards the volcano. Transport is organised by the hotel and, as there are four willing participants (including two Frenchmen who arrived at night from the seaside and are not at all worried about the difference in altitude), the price of transport manages to be reduced to an acceptable level.
By the time our jeep reaches the foot of the mountain (and even climbs that foot just a little bit), we have passed several other picturesque peaks along the way, a few wild horses run across the meadow and the sun pleasantly illuminates the landscape. Cotopaxi wheezes its cloudy pretensions hard into the sky and I begin my ascent – first towards the hut at 4800m and then higher up, enquiring beforehand about the trail and the legality of traversing it without a guide – as no one is able to give me trustful information, I simply try to keep out of sight by stepping on the soft volcanic slope. Eventually, I stop at 5304m, having decided that I’ve had enough of panting and looking at the snow and ice landscapes and the surrounding panorama. Besides, the time for clouds to descend is approaching, and I wouldn’t want the jeep driver and the other travellers to start worrying about me. On the way back we still stop at Lake Limpiopungo, around which we walk a bit. It’s picturesque, there are some wild horses, the birds are there too. And Cotopaxi, for the last time, puts on its hat of clouds and poses for photos.
Co nie wychodzi z Chimborazo, to udaje się z Cotopaxi. Trafiam na idealne kilkudniowe okienko pogodowe i, ulokowawszy się w Casa del Montañero w Machachi, ruszam z rana w kierunku wulkanu. Transport organizuje hotel, a ponieważ jest czworo chętnych (w tym dwójka Francuzów, którzy przyjechali w nocy znad morze i w ogóle nie martwią się różnicą wysokości), to cenę za transport udaje się zbić do akceptowalnego poziomu. Zanim nasz jeep dotarabani się do podnóża góry (a nawet trochę to podnóże napocznie), miniemy po drodze kilka innych, malowniczych szczytów, po łące przebiegnie kilka dzikich koni, a słońce przyjemnie rozświetli krajobraz. Cotopaxi ciężko wysapuje w niebo swoje chmurne pretensje a ja rozpoczynam marsz – najpierw ku schronisku na wysokości 4800 m a potem wyżej, uprzednio dopytując o szlak i legalność przemierzania go bez przewodnika – nikt nie jest w stanie udzielić mi wiążącej informacji, więc staram się nie rzucać w oczy wdeptując się w miękkie wulkaniczne zbocze. Ostatecznie zatrzymuję się na wysokości 5304 m, uznawszy że dość się nadyszałem i napatrzyłem na śniegowo-lodowe krajobrazy i na panoramę wokół. Poza tym zbliża się pora zstępowania chmur, a nie chciałbym, żeby kierowca jeepa i pozostali podróżnicy zaczęli się o mnie martwić. W drodze powrotnej zatrzymujemy się jeszcze przy jeziorze Limpiopungo, wokół którego robimy sobie rundkę. Jest malowniczo, jest parę dzikich koni, ptaki też są. I Cotopaxi, po raz ostatni, poprawia swój kapelusz z chmur i pozuje do zdjęć.
Alausi is where I finally find a female posse capable of rivaling the style of the señores from the Colombian town of Jericó – the fancy dresses and the way they are worn are second to none!
But before we can admire all these colours and patterns, we have to walk a few kilometres into the town from where the bus stops. The last section of the winding road leading to Alausi has been destroyed by a landslide and is not likely to be repaired any time soon. Near the centre, too, one can see the effects of the forces of nature, disturbed by irresponsible human activity (deforestation = weakening of mountain slopes, leading to landslides). Apart from such sad images, Alausi offers quite a pleasant atmosphere, atmospheric buildings, a colourful hilltop market with a large statue of Saint Peter and a memory of the glory days of railways in the form of a train running back and forth for a short distance.
Alausi to miejsce, w którym w końcu znajduję kobiecą drużynę zdolną rywalizować z mocą stylu señores z Jericó w Kolumbii – tutejsze kreacje i sposób ich noszenia nie mają sobie równych!
Zanim jednak będzie nam dane podziwiać wszystkie te barwy i wzory, musimy przejść parę kilometrów do miasteczka od miejsca, w którym zatrzymuje się autobus. Ostatni fragment krętej drogi prowadzącej do Alausi został zniszczony przez osuwisko skalne i nie zanosi się, żeby miał szybko zostać naprawiony. W pobliżu centrum również widać skutki działania sił natury, wzburzonej nieodpowiedzialną działalnością człowieka (wycinka lasów = osłabianie zboczy górskich, co prowadzi do powstawania osuwisk).
Oprócz takich smutnych obrazków, Alausi oferuje całkiem sympatyczną atmosferę, klimatyczną zabudowę, kolorowe targowisko wzgórze z wielką figurą Świętego Piotra i wspomnienie dni chwały kolejnictwa w postaci pociągu jeżdżącego w te i we wte na krótkim odcinku.
Cuenca is a must-see on a trip through Ecuador. The old town and its churches gracefully pose for photos, numerous museums, half-museums and quarter-museums invite you to stop by…. A little bit away from the very centre, there are also less obvious places like Centro Cultural Prohibido (with interesting works of satanic-gothic-horrible art) or Museo Pumapungo, where you can take a run through the history of the region’s cultures (and also see the legendary miniaturised heads of the Shuar minority; btw, such heads can still be purchased as souvenirs in Ecuador, except that they are not human heads, but decapitated heads of misfortunate sloths), there is also the Museum de la Tierra and las Artes de Fuego and its surroundings with cool eateries; in front of this museum we also have the opportunity to watch the chacana ceremony, a tribute to Pachamama.
Cuenca stanowi obowiązkowy punkt do odhaczenia podczas podróży po Ekwadorze.Stare miasto i jego kościoły z gracją pozują do zdjęć, do wstąpienia zachęcają liczne muzea, pół- i ćwierć-muzea… Trochę z dala od ścisłego centrum znajdują się też mniej oczywiste miejsca jak Centro Cultural Prohibido (z ciekawymi dziełami sztuki satanistyczno-gotycko-wstrętno-strasznej) czy Museo Pumapungo, w którym można odbyć przebieżkę po historii kultur regionu (a także obejrzeć legendarne zminiaturyzowane główki mniejszości Shuar; btw, główki takie wciąż można w Ekwadorze zakupić jako pamiątkę, z tym że nie są to głowy ludzkie, lecz ucięte nieszczęsnym leniwcom), jest też Museum de la Tierra and las Artes de Fuego i jego okolice z fajnymi jadłodajniami; przed tymże muzeum mamy również okazję obejrzeć ceremonię chacana, czyli oddanie hołdu Pachamamie.
Leaving Cuenca, it is worth stopping at the green-brown Cajas National Park, where the mountains bulge pleasantly, the streams murmur gently, the trees dance, the lakes glisten lazily with the reflection of the sun peeking out from time to time from behind the clouds.
Wyjeżdżając z Cuenki, warto zatrzymać się w zielono-brunatnym Parku Narodowym Cajas, gdzie góry przyjemnie się wybrzuszają, strumyki delikatnie szemrzą, drzewa tańczą, jeziora leniwie łypią odbiciem słońca, co jakiś czas wychylającego się zza chmur.
Having changed at the Guayaquil train station, we arrive in the coastal town of Salinas and lodge in the very discreetly (read: not at all) advertised yet friendly Bay House Hostel.
The beaches in Salinas itself don’t knock you out, they just are and that’s it. You can find other attractions here instead: The Whale Museum (with the amiable Ben, owner of the collection and a real enthusiast exploring the world of whales for many, many years), you can have a trip to the sandy-rocky tip outside the town (under army management, so there are some restrictions on visiting this corner), which houses long, empty stretches of beach and the waves form very surf-like shapes. But the most important places here are certainly: La Lobería, a piece of rock with sea lions rolling around lazily, and, on the other side of the headland, a colony of blue-footed boobies that periodically hang out here – you don’t have to fly to the expensive Galapagos to admire these delightfully flapping, silly-looking birds! Some of them also perch on the rocks above the sea lions, although there we can observe them from a much greater distance.
Przesiadłszy się na dworcu w Guayaquil, docieramy do nadmorskiego miasteczka Salinas i lokujemy się w bardzo dyskretnie (czyt. wcale) afiszującym się zgrzebnym acz przyjaznym Bay House Hostel.
Plaże w samym Salinas nie powalają, po prostu są i tyle. Można tu za to znaleźć inne atrakcje: Muzeum Wielorybów (z sympatycznym Benem, właścicielem kolekcji i prawdziwym pasjonatem eksplorującym świat wielorybów od wielu, wielu lat), można wybrać się na cypel za miastem (w zarządzie armii, więc obowiązują pewne obostrzenia w odwiedzaniu tego zakątka), na którym mieszczą się długie, puste pasy piasku, a fale układają się w bardzo surfingowe kształty. Ale przenajważnieszymi miejscami są tu z całą pewnością: La Lobería, kawałek skały z rozkosznie przewalającymi się lwami morskimi, a także, z drugiej strony cypla, okresowo przesiadująca tu kolonia głuptaków – wcale nie trzeba lecieć na drogie Galapagos, żeby podziwiać te przeuroczo człapiące niebieskostope ptaszyska! Niektóre z nich przesiadują również na skale powyżej lwów morskich, choć tam akurat możemy je obserwować z o wiele większej odległości.
We move further north, scoring an amazing couchsurfing overnight stay at Puerto Rico: the owner is not there (we only communicate with him remotely) and the entire house overlooking the ocean is at our disposal!
It is no worse in Puerto Lopez: we meet a Ukrainian-USan couple who provide us with a very neat apartment where we freshen up and set off to explore this seaside town. The best time to go to the beach here is during the golden hour of fishing boats’ return to the shore – armies of birds, including frigate birds and pelicans, flock here during unloading, all hoping to steal a tasty fishy bit. A very interesting show indeed. From Puerto Lopez we also make a foray to Frailes beach (which is part of the reserve), a beautiful stone and sand arch with relatively calm waves for this part of the world and a very reasonable number of beachgoers. On the way to Frailes we pass a couple of other picturesque beaches where we encounter a very impressive iguana, a couple of vultures and an injured booby, which we inform the park rangers about and pray that they will be willing to pass the information on.
Ruszamy dalej na północ, zaliczając niesamowity nocleg couchsurfingowy przy Puerto Rico: właściciela nie ma na miejscu (porozumiewamy się z nim tylko zdalnie) i cały oryginalnie zaprojektowany dom z widokiem na ocean jest do naszej dyspozycji!
Nie gorzej jest w Puerto Lopez: spotykamy ukraińsko-północnoamerykańską parę, która udostępnia nam bardzo zadbane mieszkanko, w którym odświeżamy się i ruszamy na eksplorację tej nadmorskiej miejscowości. Najlepiej wybrać się tu na plażę w złocistej porze powrotu łodzi rybackich – podczas rozładunku zlatują się tu całe chmary ptactwa, m.in. fregaty i pelikany, całe w nadziei podkradnięcia smacznego rybiego kąska. Bardzo ciekawy spektakl.
Z Puerto Lopez również robimy wypad na plażę Frailes (stanowiącą część rezerwatu), piękny kamienno-piaszczysty łuk z w miarę spokojnymi jak na tę część świata falami i bardzo rozsądną liczbą plażowiczów. Po drodze do Frailes przechodzimy przez kilka innych malowniczych plaż, na których napotykamy bardzo konkretnych rozmiarów iguanę, kilka sępów oraz kontuzjowanego głuptaka, o którym informujemy strażników parkowych i modlimy się, aby zechciało im się przekazać tę informację dalej.
Moving further along the coast, we arrive in Manta, a large town that we use as our provisions source, acquiring, among other things, handmade net hammocks that will come in handy later in the trip. There are also beaches here, there are surfing options, a large promenade is being built, but the town somehow fails to captivate us with its personality. Our fondest memory of Manta is the Venezia Hostel, where we are staying and where two over-sympathetic dogs are wandering around. Painting a mural in the staircase, depicting those two fun gals, takes care of our accommodation:) From Manta we make a foray into a nearby town – Montecristi.
Sunąc dalej wzdłuż wybrzeża docieramy do Manty, dużego miasta, które traktujemy bardzo zaopatrunkowo, nabywając tu m.in. ręcznie robione siatkowe hamaki, które przydadzą się na późniejszym etapie podróży. Są tu także plaże, są opcje surfingowe, buduje się właśnie wypasiona promenada, ale miasto jakoś nie urzeka nas swoją osobowością. Najmilszym wspomnieniem z Manty jest Hostel Venezia, w którym się przechowujemy, a po którym hasają dwa przesympatyczne psiaki. Namalowanie w klatce schodowej muralu, przedstawiającego rozbrykaną parę czworonogów załatwia nam temat noclegu:)
Z Manty robimy wypad do pobliskiego miasteczka – Montecristi.
We come here with one main goal: to find artists skilled in carving in a material called tagua, which is a vegan alternative to ivory. Tagua products are indeed plentiful here, but none of the vendors know who exactly creates them. Finally, after a long search, I manage to get in touch with Erwin, who lives in a nearby village and agrees to record a short video about his craft. At the end, I get a small tagua elephant as a gift:)
Przybywamy tu w jednym celu: rozpoznania tematu artystów rzeźbiących w materiale zwanym tagua, będącym wegańską alternatywą dla kości słoniowej. Produktów z taguy rzeczywiście tu sporo, ale nikt ze sprzedawców nie wie, kto dokładnie tworzy te rzeźby. W końcu, po długich poszukiwaniach udaje się skontaktować z Erwinem, który mieszka w pobliskiej wiosce i zgadza się na nagranie krótkiego materiału wideo o jego rzemiośle. Na koniec dostaję w prezencie małego taguowego słonika:)
We travel to the other end of Ecuador on a shaky bus, from Quito we head to the town of Puerto Francisco de Orellana, commonly known as El Coca. Here we will organise our own river transport towards Iquitos (spoiler: we won’t be able to catch the cheapest and slowest cargo barge because, firstly, it only runs once a month and, secondly, it is currently under repair and there is no telling when it will be fit for use). Before that, however, we stop by the headquarters of the Sumak Allpa organisation, where we will have a conversation that will alter our plans slightly. Before we go anywhere else, we will drop by the nearby Monkey Island, located on the Coca River.
Telepiącym autobusem wyjeżdżającym z Quito przemieszczamy się na drugi kraniec Ekwadoru, do miejscowości Puerto Francisco de Orellana, zwanej potocznie El Coca. Tutaj zorganizujemy sobie transport rzeczny w kierunku Iquitos (spoiler: nie uda się załapać na najtańszą i najwolniejszą barkę towarową, bo, po pierwsze, kursuje tylko raz w miesiącu, a po drugie, jest obecnie w naprawie i nie wiadomo, kiedy będzie się nadawała do użytkowania). Zanim to jednak nastąpi, zachodzimy do siedziby organizacji Sumak Allpa, gdzie odbędziemy rozmowę, która spowoduje lekką zmianę naszych planów. Otóż zanim dokądkolwiek się wybierzemy, wpadniemy na pobliską Wyspę Małp, położoną na rzece Coca.
A magical week in the forest on an island inhabited by eight species of monkeys. Some fat, some hairy, some overly cute, some coming right up to the hut where we are staying (sharing it with interesting insects, big cockroaches in particular), others completely hidden in the dense jungle… We wade through the mud, poke our heads out looking for the inhabitants of the treetops, snap photos and paint the signs of the trails crossing the island. With regret, we leave this magical place, keeping our fingers crossed for the success of Sumak Allpa’s monkey projects.
Magiczny tydzień w lesie na wysepce zamieszkanej przez osiem gatunków małp. Jedne tycie, inne włochate, a inne jeszcze aż do przesady słodziuchne, niektóre podchodzące pod samą chatkę, w której mieszkamy (dzieląc ją z ciekawymi insektami, a zwłaszcza z wielkimi karaluchami), inne kompletnie schowane w gęstej dżungli… Brodzimy w błocie, zadzieramy głowy, wypatrując mieszkańców koron drzew, pstrykamy zdjęcia, malujemy też tablice z oznaczeniami szlaków, przecinających wyspę. Z żalem opuszczamy to magiczne miejsce, trzymając kciuki za powodzenie małpich projektów Sumak Allpa.
We jump onto a boat heading from El Coca to the border. On the way we pass a couple of tiny villages, picturesquely clinging to the shore. After a day’s journey, we land in the last village in Ecuador. The place is a small one, with a small but sufficient hostel and hotel base. Here, we stamp our passports, certifying our departure from Colombia. Every other rocafuertean offers to take us across the border by boat, and we manage to find a good bargain by engaging in in-front-of-the-store beery conversations; one of the ladies is planning to sail to the other side the next day and has already been paid for her return, so the price will be lower, especially as the cheerful Frenchmen we met on the previous boat are joining our team. So we set out in our tiny wobbly boat, slightly overloaded and barely above the water level, and slowly head towards Peru…
On the way to Vuevo RocafuerteArrived… and leaving
Ładujemy się na łódź płynącą z El Coca do granicy. Po drodze mijamy parę mikrowiosek, malowniczo przyklejonych do nabrzeża. Po całodniowej podróży lądujemy w ostatniej miejscowości w Ekwadorze. Miejscówka to mała, z niewielką, acz wystarczającą bazą hostelowo-hotelową. Tutaj dokonujemy podstemplowania paszportu, oznaczającego wyjazd z Kolumbii. Co drugi rocafuertańczyk oferuje przewóz łodzią przez granicę, nam się udaje znaleźć dobrą okazję wdając się w podsklepowe rozmowy; jedna z pań planuje nazajutrz płynąć na drugą stronę i ma już opłacony transport powrotny, więc cena będzie niższa, zwłaszcza, że do naszej ekipy przyłączają się poznani na poprzedniej łodzi weseli Francuzi.
Wypływamy zatem naszą stękającą z obładowania, ledwie wystającą ponad poziom wody łódką i dostojnie zmierzamy ku Peru…
(Each destination follows this pattern: English text 1st, photos 2nd, Polish text 3rd/najpierw po angielsku, potem zdjęcia, potem po polsku)
Bogotá
Moving between the quiet and organised suburb where we have our couchsurfing base (two friendly and welcoming guys who have adorned one of the walls of their flat with their own, very revealing nudes), we watch as the orderliness and spaciousness of Bogotá’s outer circles turns into increasingly chaotic and crumbling quarters, patched here and there with colourful murals, while a few steps in, the towers of modern skyscrapers jut out proudly. We glide through the misty grey morning, observing the cityscape through the window of the Transmilenio bus – not the cheapest (though still quite cheap) way to get between the main points on the map of Colombia’s capital but the safest version of the public transport – as a rule, every large Latin American city has a similar option – consisting of a few basic lines, protected by gates and security guards, while hundreds or perhaps thousands of cheap buses and vans, often overcrowded and in poor condition, circulate in a dense grid that cuts through the rest of the city. Bogotá is dressed up in colourful stalls from early morning, the shop fronts catch your eye with their flashy signs, the streets are crowded and bustling.
At last, imagination and variety are back on the table – after a culinary black hole stretching from Guatemala to Panama, dishes are once again savoury, there is inventiveness (sometimes maybe going to far – for example, they have spicy ants, which are considered an aphrodisiac), vegan options are more varied, and making their ways to plates are arepas, the famous Colombian pancakes (or Venezuelan, depending on whom you ask – yet another culinary holy war). Bogotá spreads out from Bolivar Square, a huge space with a statue of the famous revolutionary in the middle, with the square itself being surrounded by the monumental buildings of the basilica, congress, banks and other palaces. The city centre can also be viewed from above – for example, by taking the train up to the Monserrate lookout point, where there is a temple complex, a garden complex and a marketplace. The view of the city skyline – spectacular. Between Monserrate and the very centre there is also the colourful barrio of La Candelaria, quite a nice place to visit.
We also visit two of the myriad of museums – the Museo Botero (that’s the artist famous for fat chicks and dudes – the museum provides the public with a very satisfying collection) and the Museo del Oro, full of beautiful and interesting gold objects from pre-Columbian times. We also witness a barrio street festival, with stilt walkers, fancy costumes and loud music. All in all, our visit to Bogotá is quite a positive metropolitan experience.
Przemieszczając się między spokojnym i zorganizowanym przedmieściem, w którym mamy naszą bazę couchsurfungową (dwóch sympatycznych i gościnnych chłopaków, którzy przystroili jedną ze ścian mieszkania swoimi, hm, aktami) obserwujemy, jak uporządkowanie i przestrzeń zewnętrznych kręgów Bogoty przechodzi w coraz bardziej chaotyczne i ropiejące kwartały, zapaździerzowane tu i tam kolorowymi muralami, zaś o parę kroków w głąb dumnie prężą się wieże nowoczesnych wieżowców. Suniemy przez mglistoszary poranek, obserwując miejskie pejzaże przez okno autobusu Transmilenio – to nie najtańszy (choć wciąż dość tani) sposób przemieszczania się między głównymi punktami na mapie stolicy Kolumbii, ale to najbezpieczniejsza wersja zbiorkomu – z reguły w każdym dużym mieście latynoamerykańskim istnieje podobny, składający się z kilku podstawowych linii system, zabezpieczony bramkami i ochroniarzami, podczas gdy setki a może tysiące tanich busów i busików, często przepełnionych i w kiepskim stanie technicznym, układają się w gęstą siatkę przecinającą resztę miasta.
Bogota od rana przebiera się w kolorowe straganowe fatałaszki, fronty sklepów kłują w oczy swoją pstrokatością, na ulicach jest tłumnie i gwarno.
Nareszcie na stół wraca fantazja i urozmaicenie – po czarnej kulinarnej dziurze od Gwatemali po Panamę, potrawy znów nabierają smaku, na nowo budzi się skłonność do eksperymentów (w tym tych dziwacznych – spożywa się tu np. pikantne mrówki, uznawane za afrodyzjak), wybór wegańskich opcji ulega znacznemu poszerzeniu, na talerzach pojawiają się też arepy, słynne kolumbijskie placki (albo wenezuelskie, zależy kogo zapytać – kolejna kulinarna święta wojna).
Bogota zaczyna się od Placu Bolivara, olbrzymiej przestrzeni z rzeźbą słynnego rewolucjonisty na środku, plac zaś otaczają monumentalne budowle bazyliki, kongresu, banków i innych pałaców. Na centrum miasta można też popatrzeć z góry – np. podjeżdżając kolejką do punktu widokowego Monserrate, gdzie mieści się kompleks świątynny, ogrodowy oraz targowisko..Widok na panoramę miasta – palce lizać.
Między Monserrate a ścisłym centrum znajduje się też kolorowo-barowa dzielnica La Candelaria, całkiem przyjemne miejsce do zwiedzenia.
Odwiedzamy też dwa z niezliczonej liczby muzeów – Museo Botero (to ten artysta od grubasek i grubasów – muzeum udostępnia publiczności bardzo satysfakcjonujące zbiory) i Museo del Oro, pełne pięknych i interesujących złotych obiektów z czasów prekolumbijskich.
Trafiamy również na dzielnicowy festiwal uliczny, ze szczudlarzami, przebierańcami i głośną muzyką. W sumie nasza wizyta w Bogocie to całkiem pozytywne wielkomiejskie doświadczenie.
At Sabana de Torres, we spend quite some time, rolling with Cabildo Verde, an organisation working with wildlife and the environment in general (they introduce themselves well in the video I made for them). Living inside the CV-managed centre, we make friends with the local animals, especially a young, uber-sociable (and impossibly smelly) peccary with the graceful name of Chanchito (Piglet). We also explore the town (very ordinary, very tin-roofed and very, very hot!) and make an excursion to Lake Cienaga, inhabited among other creatures by manatees (which, however, are difficult to see due to the dark brown colour of the water).
W Sabanana de Torres spędzamy dłuższą chwilę, zaprzyjaźniając się z organizacją Cabildo Verde, zajmującą się dziką fauną i szeroko pojętym tematem środowiska (więcej o samych sobie opowiadają w materiale wideo, który dla nich wykonałem). Pomieszkując wewnątrz ośrodka zarządzanego przez CV, zaprzyjaźniamy się z tutejszymi zwierzakami, zwłaszcza z młodym, arcytowarzyskim (oraz niemożebnie śmierdzącym) pekari o wdzięcznym imieniu Chanchito (Prosiaczek). Zwiedzamy też miasteczko (bardzo tu zwyczajnie, bardzo blaszanie i bardzo, ale to bardzo gorąco!) i robimy wypad do jeziora Cienaga, zamieszkałego m.in. przez manaty (których trudno jednak dostrzec ze względu na brązowy kolor wody).
On our way to Zapatoca, we pull into Bucaramanga, a shoe and textile hub that welcomes us with street-alcohol-hobo ambiance in the evening. Come the morning and you can go out into the town, which has a myriad of shops with the aforementioned items at good prices. Bucaramanga is also trying to promote its more cultural-festive side, but for the time being, it probably needs to invest a lot in changing the generally prevailing unflattering opinion it carries.
W drodze do Zapatoki, zajeżdżamy do Bucaramangi, centrum butów i tekstyliów, które wita nas wieczornymi sytuacjami uliczno-alkoholowo-menelskimi. Nad ranem można wyjść do miasta, które ma do zaoferowania niezliczoną ilość sklepów z w/w artykułami. Bucaramanga próbuje również promować swoją bardziej kulturalno-festiwalową stronę, ale póki co, musi chyba zadbać o zmianę ogólnie dominującej, niepochlebnej opinii o sobie.
In the pretty and picturesque town of Zapatoca, we meet up with the friendly team from the Cabildo Verde organisation (the same name as the team from Sabana de Tores, but it’s pure coincidence), with whom we create a video presenting the many environmental and educational projects in which they are involved. We take the opportunity to visit the town, the surrounding villages, schools, caves, meadows and hills… We are hosted by CV in a beautiful natural setting, overlooking the canyon and Zapatoca in the distance. Another beautiful memory to add to the collection.
W śliczniastym i malowniczo położonym miasteczku Zapatoca spotykamy się z życzliwą ekipą organizacji Cabildo Verde (ta sama nazwa, jak w przypadku ekipy z Sabana de Tores ale to czysty zbieg okoliczności), z którą tworzymy materiał wideo, prezentujący rozliczne projekt środowiskowo-edukacyjne, w które się angażują. Przy okazji zwiedzamy miasteczko, okoliczne wioski, szkoły, jaskinie, łąki i pagórki… Jesteśmy przez CV goszczeni w przepięknych okolicznościach przyrody, z widokiem na kanion i Zapatokę w oddali. Kolejne piękne wspomnienie do kolekcji.
Transferring en route (which helps us save money – long-distance buses cost more than a few shorter connections added together), we visit the pleasant Socorro, with the Basilica of Our Lady and some picturesque streets.
Przesiadając się na trasie (co pozwala zaoszczędzić na biletach – długodystansowe autobusy kosztują więcej niż zsumowanych kilka krótszych połączeń), odwiedzamy sympatyczne Socorro, z Bazyliką Naszej Pani i paroma malowniczymi uliczkami.
Deviating a little from the main route, we find ourselves in Guadalupe, a tiny town with an impressive church concealing an image of Our Lady of Guadalupe – the same one that is held in special veneration in Mexico City. And it is playing the Mexican card that we manage to negotiate our way inside (the church is closed outside of worship hours) and stare at the holy image. An additional attraction is Las Gachas, located a few kilometres away from the main square – interesting circular formations hollowed out in a shallow river (so shallow that the water is actually only in the gachas themselves) of unknown origin, providing a very cool natural setting for a lazy cool-off on a hot day.
Zbaczając nieco z głównej trasy, trafiamy do Guadalupe, tyciej miejscowości z imponującym kościołem, skrywającym w swoim wnętrzu wizerunek Maryi z Guadalupe – tej samej, która otoczona jest szczególną czcią w Mexico City. I właśnie wykorzystując wątek meksykański udaje się nam wynegocjować wejście do środka (kościół jest zamknięty poza godzinami nabożeństw) i pogapić na obraz.
Dodatkową atrakcję stanowią oddalone o parę kilometrów od głównego placu Las Gachas – interesujące okrągłe formacje wydrążone w płytkiej rzece (tak płytkiej, że woda zalega właściwie tylko w tychże gachas, czyli otworach w skalistej nawierzchni), których pochodzenie wciąż pozostaje tajemnicą, stanowiące bardzo fajną naturalną instalację do leniwego chłodzenia się w upalny dzień.
Another necessary stop along the way – a village advertised as charming, which we can partially confirm, although it is not the most extreme level of charm ever. In retrospect, Oiba can be seen as a prelude to the proper charm that is well-kept and very colourful – they type that we will experience in some other towns on our path.
Kolejny konieczny przystanek po drodze – miejscowość reklamowana jako urokliwa, co możemy częściowo potwierdzić, chociaż poziom urokliwości nie rzuca nas na kolana. Z perspektywy czasu można Oibę uznać za preludium do urokliwości prawdziwej, zadbanej i bardzo kolorowej, której doświadczymy w kolejnych małych miejscowościach.
Before we get into exploring the beauty of the province, we first arrive in Medellín: we find ourselves in the city centre, which at this time of night throws a lot of intense sensations straight into the face of the newly arrived traveller: mountains of rubbish and homeless people rummaging through it, drunken-drug brawls, trans-prostitutes scattered around the gates… As for other advantages, it is worth mentioning (some) eateries, which stay open until late – it is easier to fall asleep on a filled stomach with the intense night-life sounds.
Daytime Medellin also has a lot to offer. Worth a visit, for example, is the Museo Casa de la Memoria, which, through a very detailed exhibition, explains the tragic and complicated criminal-cartely past that left its mark on this city, even till this day, although the city is in the process of pulling itself out of that mud already. May Medellín one day be visited not because of the figures of likes of Pablo Escobar, but because it has many other interesting features. For example, it boasts the Plaza Botero (lined with prostitutes at all times of the day and night), full of wonderfully plump sculptures, and the interior of the Antioquia Museum is filled with paintings by the same artist, original to this very area. There is a beautiful botanical garden, there are pretty churches, there is well-organised public transport (a spacious above-ground metro), and finally there is the Comuna 13 neighbourhood, a very bright and colourful example of how patho-architecture can be turned into a tourist attraction, full of art, dancing, shops and cafes – there are numerous similar neighbourhoods waiting in line to be lifted out of poverty, some beginning to slowly imitate the Comuna 13 model; whether this is the way to go for them – it remains to be seen in the future.
Zanim jednak poznamy uroki prowincji, najpierw docieramy do Medellin: lądujemy w nocy w ścisłym centrum miasta, które o tej porze rzuca prosto w twarz świeżo przybyłego podróżnika moc wrażeń: góry śmieci i grzebiących w nich bezdomnych, pijacko-narkotyczne awantury, rozsmarowane po bramach trans-prostytutki… Z innych zalet warto wymieć otwarte do późna (niektóre) jadłodajnie – człowiek najedzony łatwiej zasypia przy intensywnych dźwiękach nocnego Medellin.
Dzienne Medellin również ma sporo do zaoferowania. Warto np. odwiedzić Museo Casa de la Memoria, które poprzez bardzo szczegółową wystawę przybliża tragiczną i skomplikowaną kryminalno-kartelową przeszłość, która odcisnęła na tym mieście swoje piętno, które jest wciąż widoczne, choć gramolenie się z narkotykowego grajdołu na powierzchnię wciąż postępuje. Oby kiedyś Medellin było odwiedzane nie ze względu postać Pablo Escobara, a dlatego, że może pochwalić się wieloma interesującymi atrakcjami. Jest tu przecież Plaza Botero (obłożona prostytutkami chyba o każdej porze dnia i nocy) pełna jest cudownie pulchnych rzeźb, a wnętrze Muzeum Antioquii wypełniają obrazy tegoż artysty, który z tych właśnie okolic pochodził. Jest piękny ogród botaniczny, są ładne kościoły, jest dobrze zorganizowany transport publiczny (przestronne naziemne metro), jest wreszcie dzielnica Comuna 13, stanowiąca bardzo jaskrawy i kolorowy przykład, jak można zmienić patoarchitekturę w atrakcję turystyczną, pełną sztuki, tańca, sklepików i kawiarenek – w kolejce do wydźwignięcia się z biedy czekają liczne podobne dzielnice, niektóre zaczynają powoli imitować model Comuna 13; zobaczymy, czy to się uda.
Jericó is a place so pretty it is almost too much. Despite attracting crowds of tourists (mainly at weekends), it has maintained its charm, achieved by painting virtually all the townhouses and villas with well composed colours and local señores strolling unhurriedly after finishing their farm work, capable of putting many a dandy to shame with their style. Sit down with them in a pub, have a beer (I’ve had the opportunity to witness many an elegant man ordering and pouring down a glass without dismounting from his horse) and enjoy the relaxed atmosphere. There are some nice churches, a local festival (in January), a hill from which one can look over the town, another hill from which one can enjoy a good view of the surrounding mountains, a museum, a cultural centre (Bomarzo – which tries to combine high and low culture, though high culture loses that battle quite often), even a swimming pool and a modern outdoor gym. Loads of charm in this town.
Jericó to miejsce tak śliczne, że aż ja cię proszę. Mimo przyciągania rzesz turystów (głównie w weekendy), zachowało swój urok, osiągnięty poprzez pomalowanie właściwie wszystkich kamienic i domków dobrze dobranymi kolorami i lokalnymi, nieśpiesznie przechadzającymi się po pracy na roli señores, potrafiącymi swoim stylem zawstydzić niejednego dandysa. Warto z nimi przysiąść w knajpie, napić się piwa (miałem okazję na własne oczy zobaczy, jak niejeden elegant zamawiał i wychylał kieliszek, nie zsiadając z konia) i podelektować się senną atmosferą. Jest tu też kilka ładnych kościołów, jest lokalny festiwal (w styczniu), jest pagórek, z którego można popatrzeć na miasteczko, jest też i górka, z której rozpościera się niezły widok na okoliczne wzniesienia, jest muzeum, jest centrum kultury (Bomarzo – próbujące łączyć kulturę wysoką z niską, w postaci nie za wspaniałej muzyki rozrywkowej; kultura wysoka chyba jednak przegrywa tę walkę), jest nawet basen i nowoczesna siłownia na świeżym powietrzu. Urokliwość w bardzo dużej dawce.
The charm therapy continues in Jardín, arguably the most popular mountain town in the region, and perhaps in the whole country. As well as neat, colourful streets and townhouses, a multitude of cafés and restaurants, the town also offers some nice walking and trekking trails, with rivers, waterfalls and colourful birds.
Speaking of birds: the most important and unique spot to not miss is the Reserva Natural Jardín de Rocas, a private project of a very nice family who have created, on a small piece of land, a paradise for many beautiful and colourful species, and above all for the Andean Cock of the Rock (if you don’t know what kind of animal it is, take a look at the photos – it is out of this world!).
Faszerowanie się urokliwością kontynuujemy w Jardín, bodaj najbardziej popularnym górskim miasteczku w regionie, a może i w całym kraju. Oprócz zadbanych, kolorowych uliczek i kamienic, mnogości kawiarenek i restauracyjek, miasteczko oferuje również kilka ładnych tras spacerowo-trekkingowych, z rzeczkami, wodospadami i kolorowym ptactwem.
A skoro o ptakach mowa: najważniejszą i najoryginalniejszą atrakcję stanowi tutaj Reserva Natural Jardín de Rocas, prywatny projekt przesympatycznej rodziny, która stworzyła na niewielkim skrawku ziemi raj dla wielu przepięknych i przekolorowych gatunków, a przede wszystkim dla skalikurka andyjskiego (jeśli ktoś nie wie, co to za zwierz, niech obejrzy zdjęcia – cudak zeń nad cudaki).
We make a short stop in Pereira, a large town that is chiefly a base for exploring the surrounding mountain attractions. We decide to give Pereira a chance and check out its cramped and bustling streets, coming across a couple of pretty churches and a unique statue of Bolivar – depicted naked, on a speeding horse.
Rio Sucio (Dirty River), a small town on the wayNaked Bolivar on a horse
Przystajemy na chwilę w Pereirze, dużym mieście, stanowiącym głównie bazę wypadową dla zwiedzających okoliczne atrakcje górskie. Postanawiamy dać Pereirze szansę i spacerujemy jej ciasnymi i gwarnymi ulicami, natrafiając na parę ładnawych kościołów oraz na jedyną w swoim rodzaju rzeźbę Bolivara – przedstawionego nago, na pędzącym koniu.
From Pereira we pop into the hot springs of Santa Rosa de Cabral, where everything is as advertised: there’s a beautiful waterfall and hot pools filled with splashy, happy families. On the way back we stop at a roadside restaurant, behind which the owner has also put together a guesthouse with a very special feature: you can stay overnight in a huge concrete bird.
Z Pereiry robimy wypad do gorących źródeł w Santa Rosa de Cabral, gdzie wszystko jest jak w reklamie: jest tu i przepiękny wodospad, i gorące baseniki wypełnione rozchlupanymi, szczęśliwymi rodzinami.
W drodze powrotnej zatrzymujemy się w przydrożnej restauracyjce, za którą właściciel zorganizował również hotel, w którym główną atrakcją jest możliwość przenocowania w wielkim betonowym ptaku.
Another postcard town, this time almost completely transformed into a tourist-devouring machine. Souvenir shops everywhere, posh restaurants you pay for everything, and you pay a lot. Fortunately, we manage to find cheap accommodation in an atmospheric hostel (Hostel Bremen, with the economical option of two people sharing one bed in a dormitory allowed), currently run by two cheerful Argentinians, where we meet some interesting travellers from different parts of the world.
The most fun of all is the opportunity to try a traditional sport called tejo, which involves throwing specially shaped stones at capuches sticking out of boxes of clay. Hitting the target results in a very satisfying explosion. Local professional players take tejo very seriously, watching our amateur attempts with some reserve. Very close to the hostel there is also an enchanted antique shop where we listen to vinyls of traditional Indian music from various corners of the Americas. There is still some magic left in Filandia…
Kolejne pocztówkowe miasteczko, tym razem już niemal całkowicie przekształcone w machinę pożerającą turystów. Wszędzie sklepy z pamiątkami, wszędzie eleganckie restauracje, wszędzie i za wszystko się płaci, w dodatku za dużo. Całe szczęście, udaje nam się znaleźć tani nocleg w klimatycznym hosteliku (Hostel Bremen, z dozwoloną ekonomiczną opcją zajęcia przez dwie osoby jednego łóżka w dormitorium), oddanym pod pieczę dwóch wesołych Argentyńczyków, w którym poznajemy paru ciekawych podróżników z różnych stron świata.
Największą frajdę sprawia nam możliwość sprawdzenia się w tradycyjnej dyscyplinie sportowej o nazwie tejo, polegającej na rzucaniu specjalnie wyprofilowanymi kamieniami w kapiszony ułożone w skrzyniach z gliną. Trafienie w cel owocuje bardzo satysfakcjonującym wystrzałem. Lokalni zawodowi gracze bardzo poważnie podchodzą do tejo, z pewną rezerwą obserwując nasze amatorskie próby. Bardzo blisko hostelu znajduje się też czarodziejski antykwariat, w którym wsłuchujemy się w winyle z tradycyjną muzyką indiańską z różnych zakątków Ameryk. W Filandii pozostało wciąż trochę magii…
After so many beautiful towns, Salento has no way of impressing us, especially as it has become overgrown with establishments catering entirely to hipsters (only the local traditional beer hall is still going strong, although tourists are trying to stick their foot in the door). Fortunately, there are a few pleasant walking trails in the forests, densely populated with birds.
From here we catch transport to the most important surrounding attraction: Valle de Cocora
Po tylu pięknych miasteczkach Salento nie jest już w stanie nas zachwycić, zwłaszcza, że zachwaszczone jest już lokalami zrobionymi totalnie pod hipsterów (fason trzyma tylko lokalna tradycyjna piwiarnia, chociaż turyści próbują i tutaj przypuścić szturm). Jest tu całe szczęście parę przyjemnych tras spacerowych, wytyczonych w lasach gęsto zamieszkałych przez ptactwo.
Stąd też łapiemy transport do najważniejszej okolicznej atrakcji: Valle de Cocora.
Nature has planted the famous wax palms here, which shooting up to the height of quite a tall building (some specimens reach 70 metres), gathered in groups and watching the surrounding forests with superiority. The walking route wraps around the hills and leads from one group of palms to another, all of them begging to be photographed – each time different in character, depending on the weather and light. But it doesn’t stop there! The path continues into the forest and over the ridge of the mountain, where you can watch hummingbirds fluttering around, perched on flowers or on the fence of an improvised pub. We descend along a stream and arrive at a village where there is basically nothing, except for a man collecting tolls to get to the main road.
Natura zasiała tu słynne palmy woskowe, wystrzelające na wysokość sporego wieżowca (niektóre okazy sięgają 70 m), zgromadzone w grupy i z wyższością obserwujące otaczające je lasy. Trasa spacerowa owija się wokół wzgórz i wiedzie od grupki do grupki palm, dopraszających się o zdjęcia – za każdym razem inne w charakterze, zależnie od pogody i światła. Ale to nie koniec! Ścieżka wiedzie dalej, w głąb lasu i przez grzbiet góry, gdzie można popodziwiać furkoczące wokół kolibry, przysiadające na kwiatach, tudzież na płocie improwizowanej knajpeczki. Schodzimy w dół, wzdłuż strumyka i docieramy do wioski, w której w zasadzie nic nie ma, z wyjątkiem pana pobierającego myto za przejście do głównej drogi.
A sizable town where we stopped for a while to organise further transport towards the Ecuadorian border. We didn’t get too caught up in the mood here, although a few instances of interesting art on the walls of buildings should be noted, as well as some energetic street musical performances.
Spore miasto, w którym zatrzymaliśmy się na chwilę, żeby zorganizować dalszy transport w kierunku granicy z Ekwadorem. Nie wkręciliśmy się zanadto w nastrój tu panujący, choć należy odnotować parę przypadków ciekawej sztuki na ścianach budynków, a także kilku energicznych ulicznych muzykantów.
Cali is a city where everyone around us is always warning us not to take photos and, and against enjoying our time. Despite this paranoia (justified by the crime statistics), we manage to spend a few cool moments here, including an open-air indigenous dance party in Loma de La Cruz, visiting the old-style print shop, admiring the architecture, passing by several churches, taking a walk in the Cat Park (full of fancy sculptures representing these four-legged creatures), staring at street writers/typists in Poets’ Park, and chatting with our couchsurfing hosts based in the deep suburbs, where we have a beautiful view of the city’s night skyline and where Yagé (the local name for ayahuasca) ceremonies are held.
Cali to miasto, w którym wszyscy dookoła nas ciągle przestrzegają przed robieniem zdjęć i, ogólnie rzecz biorąc, przed miłym spędzaniem czasu. Mimo tej paranoi (uzasadnionej statystykami przestępczości) udaje się nam spędzić tu parę fajnych chwil, zaliczając m.in. imprezę na świeżym powietrzu z indiańskimi tańcami w Loma de La Cruz, zwiedzając manufakturę drukarską, podziwiając architekturę, przemykając wokół kilku kościołów, spacerując po Parku Kotów (pełnym fantazyjnych rzeźb przedstawiających te czworonogi), przyglądając się z zaciekawieniem pisarzom i typistom w jednym, tworzącym oficjalne pisma urzędowe w Parku Poetów oraz czilując u naszych gospodarzy couchsurfingowych na głębokich przedmieściach, gdzie mamy piękny widok na nocną panoramę miasta i gdzie odbywają się ceremonie Yagé (lokalna nazwa ayahuaski).
We rush towards the border as our visa is running out, making a brief stop in Popayán, a very white-walled historic town that makes a good base for our main destination in this area: San Agustin.
Gnamy w stronę granicy, bo kończy nam się ważność wizy, robiąc sobie krótki postój w Popayán, bardzo biało-kościelnym zabytkowym miasteczku, stanowiącego dobrą bazę wypadową do naszej docelowej lokalizacji: San Agustin.
UNESCO-listed megalithic sculptures and the tombs of a mysterious civilization that reigned in the area between the 1st and 8th centuries AD, are located near this pleasant (albeit lacking in accommodation options) town. Quite a pleasant walk, during which every now and then some stone figures grinning menacingly.
W pobliżu tego sympatycznego (acz pozbawionego porządnej bazy noclegowej) miasteczka znajdują się UNESCOwe megalityczne rzeźby oraz groby tajemniczej cywilizacji, która panowała na tych terenach między I a VIII wiekiem n.e. Całkiem przyjemny spacer, podczas którego co jakiś spotykamy groźnie wyszczerzone kamienne postacie.
We end our Colombian adventure with a bang in Ipiales, home to the neo-Gothic shrine of Las Lajas, flung spectacularly across the El Morro river. Completed in 1949, the church attracts crowds of worshippers and organises the economy of the adjacent town (where religious kitsch mixes with Andean folklore, in its ugliest form it takes shape of a photo with a fatigued llama). Time to say goodbye to Colombia… It’s hard to believe how quickly these few months have flown by. Even so, we have only seen a fragment of this fascinating country. See you later, Colombia!
Naszą kolumbijską przygodę kończymy z przytupem w Ipiales, gdzie mieści się neogotyckie sanktuarium Las Lajas, przerzucone efektownie przez rzekę El Morro. Ukończony w 1949, kościół przyciąga rzesze wiernych i organizuje ekonomię przyklejonemu doń miasteczku (w którym religijny kicz miesza się andyjskim folklorem, w swoiej nagorszej postaci przybierając formę zdjęcia ze zmęczoną lamą).
Czas się już żegnać z Kolumbią… Aż trudno uwierzyć, jak szybko zleciało nam tych kilka miesięcy. A przecież i tak zobaczyliśmy tylko fragment tego fascynującego kraju. Do zobaczenia, Kolumbio!
(Each destination follows this pattern: English text 1st, photos 2nd, Polish text 3rd/najpierw po angielsku, potem zdjęcia, potem po polsku)
Dear traveller, remember: the visa they grant you in Guatemala is valid for three months, but it includes four countries combined (Guatemala, El Salvador, Honduras and Nicaragua). If you chill for too long in one of them (which was our case), you are left with less time for the other three! Hence our journey east from Guatemala will be quite fast… And that is why two countries are squeezed into one post, as we quickly brushed over Honduras, so small was our time reserve. And Nicaragua… We had to skip it altogether. The Guatemalan/Honduran border is a smooth one, although you should organise a photocopy of your passport before you get into customs building (you can do this at a nearby shop).
Szanowny podróżniku, pamiętaj: wiza, którą przyznają Ci w Gwatemali jest ważna na trzy miesiące, ale na cztery kraje łącznie (Gwatemala, Salwador, Honduras i Nikaragua). Jeśli w jednym z nich się zasiedzisz (co nam się zdarzyło), to zostanie Ci mniej czasu na pozostałe trzy! Stąd nasza podróż na wschód od Gwatemali będzie przebiegać dość szybko… I stąd też połączenie dwóch krajów jedną relację, bowiem Hondurasu ledwie liznęliśmy, tak małą mieliśmy rezerwę czasową. A Nikaraguę musieliśmy sobie całkiem odpuścić:(
Granica gwatemalsko/honduraska jest życzliwa, choć przed podejściem należy zorganizować sobie fotokopię paszportu (można to zrobić w pobliskim sklepiku).
Our first destination in Honduras is Copán Ruinas, where we check out the ruins of a powerful Mayan civilisation dating back to the 8th century. Although not so impressive in terms of size, the quantity and quality of the sculptures on display here makes up for it. Perhaps the highlight of the entire complex is the staircase made up of Mayan glyphs that tell the history of the kingdom. Interesting fact: the archaeologists who reconstructed the staircase in the 1930s did not have the glyphs completely figured out and arranged them as they pleased. Later on, the generations of scholars that followed have managed to decipher the history of the 16 rulers who ran the kingdom for four centuries. An extra feature here are the macaws, which have been almost completely kicked out of the area by humans but now the intense efforts to restore their population that have been going on for some time are beginning to bear fruit. A whole flock of those beautiful, colourful and noisy birds has taken a liking to the archaeological park and sits here every day, checking the walking tourists with their curious eyes.
A must-see for those interested in birds is also the Macaw Mountain (https://www.macawmountain.org), a bird sanctuary that at first glance may look like a zoo but their mission is to rescue, rehabilitate, reproduce and release macaws, as well as other beautiful birds, into the wild. Apart from macaws they have toucans of various species and even a very genteel king vulture, among others. We are also lucky enough to bump into the guy behind the project, Lloyd, who tells us a bit about the history of the site, the collaboration with the local authorities and his love of birds
Hotel recommendation: one of the cheapest places to stay overnight in the town is Hotel Marjenny, with the smallest swimming pool we have ever seen and an interesting but chaotic tangle of terraces. We rate it at 5 stars:)
W Hondurasie w pierwszej kolejności docieramy do Copán Ruinas, żeby zwiedzić datowane na VIII w. ruiny potężnej cywilizacji Majów. Choć nie porażają swoją skalą, to ilość i jakość rzeźb, które można tu obejrzeć, robi spore wrażenie. Bodaj najważniejszym punktem całego kompleksu są osłonięte niezbyt gustowną płachtą schody, złożone z majańskich glifów, opowiadających historię królestwa. Ciekawostka: Archeolodzy, którzy rekonstruowali schody w latach 30. XX wieku nie mieli tych glifów do końca rozpracowanych i poukładali je tak, jak im się podobało. Mimo to, kolejnym pokoleniom naukowców udało się się rozszyfrować historię 16 władców, którzy rządzili lokalnym mocarstwem przez cztery wieki.
Dodatkową atrakcję stanowią papugi ary, które zostały niemalże całkowicie wyparte przez człowieka i dopiero prowadzone od jakiegoś czasu prace na rzecz przywrócenia ich populacji, zaczynają przynosić efekty. Całe stado pięknych, kolorowych i hałaśliwych ptaszysk upodobało sobie park archeologiczny i codziennie w nim posiaduje, mierząc ciekawskim wzrokiem spacerujących turystów.
Dla zainteresowanych ptactwem punktem obowiązkowym jest też Macaw Mountain (https://www.macawmountain.org) – sanktuarium dla ptaków, które na pierwszy rzut oka może wyglądać jak zoo, a którego misją jest ratowanie, rehabilitacja, reprodukcja i wypuszczanie na wolność ar, jak i również innych, przepięknych ptaków. Oprócz ar, znajdziemy tu m.in. tukany różnych gatunków, a nawet dostojnego sępa królewskiego. Mamy też szczęście trafić na szefa projektu – Lloyda, który opowiada nam nieco o historii tego miejsca, współpracy z lokalnymi władzami i o miłości do ptaków.
Zalecenie hotelowe: jednym z najtańszych miejsc do przenocowania w miasteczku jest Hotel Marjenny, z najmniejszym basenem, jaki kiedykolwiek widzieliśmy i z interesującą, acz bezładną plątaniną tarasów. Jak dla nas – 5 gwiazdek:)
One more stop in Honduras: Gracias, a surprisingly charming town with a couple of gleaming white cute churches, a couple of reasonably well-kept streets, and the tiny fort of San Cristobál. An additional attraction is the string of hot springs a few kilometres away from Gracias. Having got off the bus at the main road, we trudge along the gravel path, passing various houses whose owners have hastily put together some more or less successful imitations of spas. We march on, as our destination is Aguas Termales Presidente – why, we deserve a bit of luxury after all (spoiler: there is no luxury to be found there, but it is decent enough place to relax).
La MercedSan MarcosSan Cristobal FortAguas Termales Presidente
Następny (i zarazem ostatni) przystanek w Hondurasie to Gracias, zaskakująco urokliwe miasteczko, w którym znajduje się kilka lśniąco białych kościółków, parę w miarę zadbanych uliczek, a także tyci fort San Cristobál. Dodatkową atrakcją są oddalone o parę kilometrów od Gracias „zagłębie” gorących źródeł. Wysiadłszy z busa przy głównej drodze żwawo szuramy po szutrze, mijając rozmaite domostwa, których właściciele naprędce sklecili mniej lub bardziej udane imitacje spa. Maszerujemy dalej, bowiem naszym celem są Aguas Termales Presidente – a co, zasługujemy przecież na odrobinę luksusu (spoiler: luksusu brak, ale jest tam na tyle przyzwoicie, że można się całkiem fajnie zrelaksować).
The capital city of El Salvador throws an interesting combo of impressions at us. On the one hand – all the street zombies, paying with bitcoins at the local fruit market on the other; huge squares with couples dancing merrily, mountains of rubbish and dodgy parks… And then there are the amazing wooden vaulted churches. Have I already mentioned that we don’t find big cities particularly appealing? We set off out of town right away – to el Boqueron park, adjacent to the not so modest Quezaltepec volcano (which last erupted in 1917, the history of which you can learn by visiting the museum located next to the mountain). We get here by a combination of two buses – each with an even more rally-minded driver than the previous one. There is a path around the crater, trees beside the path, birds in the trees (including hummingbirds; vultures fly around too, and we were most happy to have our first close encounter with a mot-mot), bushes here, flowers there. A view of the Izalco volcano on one side, and the San Vicente volcano on the other (both views not bad at all). Quite a pleasant walk.
Curiosity no. 207: in our hotel (which turns out to be a hotel for, um, lovers), there is a large mirror hanging in the corridor. Next to the mirror is a table. And on the table, a jar of brilliantine available for free to anyone interested – so that every macho man can always make sure he is looking spectacular.
Stolica Salwadoru serwuje nam ciekawą miksturę wrażeń. Z jednej strony menelnia, z drugiej płacenie bitcoinami na targu; wielkie place z tańczącymi tu i ówdzie parami, góry śmieci i podejrzane parki. I jeszcze niesamowite, drewniane sklepienia kościołów. Czy wspominałem już, że duże miasta niespecjalnie nas pociągają? Zatem od razu ruszamy za miasto – do parku el Boqueron, okalającego nie byle jaki wulkanu Quezaltepec (który po raz ostatni wybuchł w 1917r, historię tego zdarzenia można poznać, zwiedzając przylegające do góry muzeum). Dostajemy się tu kombinacją dwóch autobusów – każdy z nich z bardziej rajdowo usposobionym kierowcą. Wokół krateru jest ścieżka, przy ścieżce drzewa, na drzewach ptaki (m.in. kolibry, krążą tu też sępy, my najbardziej się cieszymy z pierwszego bliskiego spotkania z mot-motem), tu krzaczki, tam kwiatki. Z jednej strony widok na wulkan Izalco, z drugiej – na wulkan San Vicente (oba widoki całkiem, całkiem). Całkiem przyjemna przechadzka.
Ciekawostka nr 207: w naszym hotelu w centrum (który okazuje się być hotelem dla, hm, zakochanych), w korytarzu wisi wielkie lustro. Przy lustrze stolik. A na stoliku słój z ogólnie dostępną brylantyną – aby każdy macho mógł zawsze zadbać o spektakularny wygląd.
Our first real stop is El Zonte. Here we do a barter (photo and video footage for a stay), lodging in the hostel-restaurant Olas Permanentes (Eternal Waves). From here, we have a perfect view of the beach and the waves that beginner surfers approach shyly (in the next door cove, one can see real pro surfers gliding on waves of a very decent size). We also walk to the neighbouring, friendly town of el Tunco, which takes its name from the pig-shaped rock jutting out of the sea (not long ago, the rock collapsed and no longer resembles a pig or anything in particular). A very relaxing stay, though busy in its own way.
What’s left of El Tunco rock“With God I left and if I don’t come back – I’m with Him” – a somewhat disturbing sticker next to the bus driver.
W El Zonte. w ramach barteru (materiał foto i wideo za pobyt) lokujemy się w hostelo-restauracji Olas Permanentes (Wieczne Fale). Mamy stąd idealny widok na plażę i na tytułowe fale, na które gramolą się początkujący surferzy (w zatoczce obok mamy już do czynienia z rasowymi surferami i falami o bardzo przyzwoitych rozmiarach). Spacerujemy też do sąsiedniego, sympatycznego el Tunco, którego nazwa wzięła się od świniokształtnej skały sterczącej z morza (nie tak dawno skała uległą zawaleniu i nie przypomina już świni ani niczego konkretnego). Bardzo relaksujący, choć na swój sposób pracowity pobyt.
A short stay in San Miguel brings back this memory: after sunset, you shouldn’t hope for finding an open store. Dusk means locking everything up. This is the vibe here, and it’s a general Salvadoran mood. An unmistakable note of tension hangs in the air, encouraging you to barricade yourself in your room and not poke your nose out until morning comes. It is a whole different story during daytime – you can walk around the centre, have a look at the Queen of Peace Cathedral and the elegant Town Hall building; you can also check out the Casa de la Cultura, where apparently only few people ever venture as we are greeted and guided very enthusiastically through the attached mini-museum. It is also in this building that I get a free haricut, as future hairdressers are being trained – a win-win situation for them, too: they get to practise their skills on a very non-typical (for local standards) head of hair.
Main squareQueen of Peace CathedralTown HallNational TheatreNational TheatreInside Casa de la Cultura
Krótki pobyt w San Miguel wiąże się z takim oto wspomnieniem: po zachodzie słońca trudno liczyć na znalezienie otwartego punktu gastronomicznego. Zmrok oznacza zamknięcie wszystkiego na cztery spusty. Taki tu nastrój panuje i jest to nastrój ogólnosalwadorski. W powietrzu wisi niewybrzmiała nutka napięcia, zachęcająca do zabarykadowania się w pokoju i nie wyściubiania nosa aż do rana. Za dnia jednak to co innego – można np. pokręcić się po mieście, obejrzeć katerdrę Królowej Pokoju, elegancki budynek ratusza i wstąpić do Domu Kultury, w którym chyba rzadko ktokolwiek bywa, bo zostajemy bardzo dokładnie i radośnie oprowadzeni po mini-muzeum regionu, które się tu mieści. W tym samym Domu Kultury udaje mi się również załapać na darmowe przystrzyżenie, bo właśnie trwa szkolenie przyszłych fryzjerów – sytuacja typu win-win, bo studenci mają okazję poćwiczyć na nietypowym modelu, innym rodzajem włosów porośniętym.
I wish I could write something nice about La Unión, but unfortunately, we didn’t notice positive vibes here. If not the town, how about its surroundings? We opt for visiting two beaches: Las Tunas (a very flat beach popular with the locals) and the beach at Pueblo Viejo (a bit coarse, with fishing boats scattered here and there; a bit tricky to get to but peace, calm and emptiness on the upside).
To miasto, o którym chciałbym móc napisać coś miłego, ale niestety, nie zauważyliśmy tu pozytywnych wibracji. Skoro nie miasto, to może jego okolice? Robimy wypad na dwie plaże: Las Tunas (bardzo płaska i popularna wśród lokalsów plaża) oraz plażę przy Pueblo Viejo (nieco chropowata, z porozrzucanimi to tu, to tam łodziami rybackimi; trochę skomplikowany dojazd+marsz, za to absolutny spokój i brak tłumów).
A much nicer little town, where you can climb the tower of a church and from which you can make a trip to El Espíritu de la Montaña, a viewpoint over an extinct volcano and the landscape below. And the view is not just any random view, as it includes islands and coastlines belonging to three countries: El Salvador, Honduras and Nicaragua. On the viewing platform, you can pitch a tent and enjoy the sunrise. A place to recommend.
In ConchaguaEl Espíritu de la MontañaEl Espíritu de la Montaña
O wiele przyjemniejsze małe miasteczko, w którym można wgramolić się na wieżę kościoła I z którego można wybrać się na wypad do El Espíritu de la Montaña – punktu widokowego na wygasły wulkan i na pejzaż rozciągający się poniżej. A pejzaż to nie byle jaki, bo zawierający w sobie wyspy i wybrzeże należące do trzech krajów: Salwadoru, Hondurasu i Nikaragui. Na platformie widokowej można rozstawić namiot i podziwiać widoki o wschodzie słońca. Miejsce godne polecenia.
Nobody expected this: a Berlin in the middle of El Salvador. We pop in for a selfie from this smaller and more picturesque Berlin (well, maybe I’ve gone overboard with the picturesqueness, but it’s a nice little town with not much going on).
Tego nikt się nie spodziewał! Berlin w środku Salwadoru. Wpadamy tu na chwilę, żeby móc się pochwalić selfie z tego mniejszego i bardziej malowniczego Berlina (no, może się z tą malowniczością zagalopowałem, ale jest to sympatyczne miasteczko, w którym raczej niewiele się dzieje).
Next stop: Alegría, a small mountain town with a lake of the same name, tucked inside a crater (the lake, not the town). Perfect for a day’s stay – a light trek to and around the lake, and in the evening you can replenish your energy in one of the open-air eateries lined up in a row. There’s also a pleasant viewpoint and several murals. By complete coincidence, we also come across a breeding farm for tepezcuintle, friendly, sizeable rodents that usually live wild and which are a speciality of the local cuisine, eugh…
Kolejny przystanek: Alegría, mała, górska miejscowość jeziorkiem o tej samej nazwie, zaczajonym wewnątrz krateru. W sam raz na jednodniowy pobyt – lekki treking do i wokół jeziora, a wieczorem uzupełnienie energii w jednej z ustawionych w szeregu jadłodajni na świeżym powietrzu. Jest tu jeszcze przyjemny punkt widokowy i kilka murali. Zupełnie przypadkiem trafiamy też na hodowlę tepezcuintle, sympatycznych, sporych rozmiarów gryzoni, które zazwyczaj żyją dziko i które stanowią specjał lokalnej kuchni, brrr…
(Each destination follows this pattern: English text 1st, photos 2nd, Polish text 3rd/najpierw po angielsku, potem zdjęcia, potem po polsku)
Re-entering Palenque, using a combination of colectivo and mini-truck (on which the greedy driver tries to pack far too many passengers, leading to an unpleasant confrontation with the traffic police), we reach the border crossing (leaving through Tenosique). The traffic here is low, the border guards definitely don’t feel like doing much, every now and then a group of people are slowly crossing the border without bothering to pass the control, shirts are sticking with sweat, flies are buzzing, the hot day is spreading over the steaming asphalt. On the other side – the tiny bit of a border town, with a couple of shops where you can exchange pesos for quetzales (at an OK rate, although it’s better to check it online before the transaction). The heat stretches the wait for the bus that will take us to the town of Santa Elena (beware of attempts to inflate the ticket price!).
We begin our tour of Guatemala – a country of a totally different, smaller scale than Mexico, with people of a different mentality, with a different cuisine (spoiler: foodwise it is a total downgrade and will remain so until Colombia, where the creativity of the chefs is once again revived and is not limited to preparing only rice and beans).
//
Zawinąwszy ponownie do Palenque, metodami kombinowanymi – colectivo, paka miniciężarówki (na której zachłanny kierowca próbuje upchnąć zdecydowanie zbyt dużo pasażerów, co prowadzi do nieprzyjemnej konfrontacji z drogówką), docieramy do przejścia granicznego (od strony Tenosique po stronie meksykańskiej). Ruch tu niewielki, pogranicznikom zdecydowanie nic się nie chce, co jakiś czas grupka osób powolnym krokiem przekracza granicę, całkowicie pomijając kontrolę, koszule lepią się od potu, mucha bzyczy, dzień leniwie się rozlewa po asfalcie.
Po drugiej stronie – zaczyn miasteczka granicznego, z paroma sklepikami, w których można wymienić pesos na quetzales (po znośnym kursie, choć lepiej go sprawdzić online przed transakcją). Upał rozciąga czekanie na busika, który zawiezie nas do miejscowości Santa Elena (uwaga na próby zawyżenia ceny przejazdu!).
Zaczynamy zwiedzanie Gwatemali – kraju o zupełnie innej, mniejszej skali niż Meksyk, z ludźmi o odmiennej mentalności, z inną kuchnią (spoiler: pod tym względem jest to totalny downgrade i tak już będzie aż do Kolumbii, gdzie kreatywność kucharzy znów odżywa i nie ogranicza się do serwowania wyłącznie ryżu i fasoli).
Santa Elena
After leaving the bus station we step into a slight atmosphere of street zombies, which slowly fades as we get closer to the centre, which has a few cheap hotels, some shops and restaurants. There is also a modern shopping mall which at the moment seems to be struggling to get off the ground and many of the spaces are empty (probably partly due to Covid). We check into our Express Hotel (cheap, as there have been very few guests recently; it is clean and tidy, the lakeshore is right there in front of youand there is even a small swimming pool with a green iguana lounging around – a very pretty colour, however, the colour of the water in the pool is a bit off-putting) and start exploring.
We cross the bridge to the islet of Flores, quietly perched on Lake Petén Itzá. Along the way, we witness a motorcyclist hit an iguana crossing the road, then pick up the carcass because the idea of a tasty dinner has just occurred to him. The islet is reasonably picturesque, but it’s hard to be impressed with the Mexican vivid colours fresh in our minds. Here, everything is a few tones more faded, greyed-out. Even the people are no longer so friendly, smiles seem to be narrower and no one is chatting you up in the street. The friendliness of Guatemalans is definitely more discreet.
I meet another juggler here – this time it’s Mikie from Scotland. He’s stuck here because his dog, until now a faithful travelling companion, has run away and decided to get separated in Santa Elena, but Mikie is hoping she’ll still come back… Ultimately she doesn’t, and Mikie moves on, because after all, the world needs to get explored, right?
Po wyjściu z dworca autobusowego wdeptujemy w klimat ulicznych zombies, który powoli zanika wraz z przybliżaniem się do centrum, w którym znajduje się kilka tanich hotelików, trochę sklepów i restauracji. Jest też nowoczesne centrum handlowe, które chwilowo ma chyba trudności z ruszeniem z kopyta i wiele lokali stoi niewynajętych (pewnie częściowo z powodu Covidu). Lokujemy się w naszym Hotelu Express (tanio, bo i gości ostatnio bardzo mało; czysto tu i schludnie, brzeg jeziora tuż i jest tu nawet tyci basen, wokół którego dostojnie człapie zielona iguana – bardzo ładny to kolor; ale już do koloru wody w basenie można mieć pewne zastrzeżenia) i ruszamy na zwiad.
Przechodzimy mostem na wysepkę Flores, cicho przycupniętą na jeziorze Petén Itzá. Po drodze jesteśmy świadkami jak motocyklista potrąca iguanę przechodzącą przez ulicę, po czym podnosi zwłoki, bo właśnie przyszedł mu do głowy pomysł na smaczny obiad. Wysepka jest w miarę malownicza, ale trudno się nią zachwycić, mając w świeżo w pamięci meksykańskie kolory. Tutaj wszystko jest o kilka tonów bardziej wypłowiałe, zszarzałe. Nawet ludzie nie są już tak przyjaźni, uśmiechy jakby węższe i nikt przyjaźnie nie zaczepia na ulicy. Sympatyczność Gwatemalczyków jest bardziej dyskretna i ukryta.
Spotykam tutaj kolejnego żonglera – tym razem jest to Mikie ze Szkocji. Utknął tu, bo uciekła mu psica, do tej pory wierna towarzyszka podróży, która w Santa Elena postanowiła się odłączyć, ale Mikie liczy, na to, że jeszcze wróci… Ostatecznie nie wraca, a Mikie ruszaj dalej, bo przecież świat sam się nie zwiedzi.
Santa Elena is actually just a warm-up before the biggest attraction of this area of Guatemala: the ruins of Tikal, which are some of the largest Mayan ruins in general. However, it is not the size of Tikal that is the most awesome, but the whole atmosphere created by the mysterious structures that suddenly emerge from the dense tropical forest. The Temple of the Jaguar dominates the area, but other buildings, hidden here and there, are quite impressive, too… Some of them can be climbed up and looked at in the green immensity of the forest, from which the stone heads of the temples protrude. As you stroll along the quiet paths leading from one structure to another, nature announces its presence from time to time in a colourful way – an aracari or toucan flies by, a howler makes its noises, a spider monkey flits through the treetops and a wild pearl turkey strolls across a clearing. And there is the most peculiar animal you can come across here – the red tejon/coati/coatimundi, a bizarre invention of nature, that runs through the forest in flocks of cute little animals. For its multitude of attractions with natural additions, Tikal receives a score of 10/10.
P.S. Beware of howler monkeys occasionally throwing their poop at tourists.
Santa Elena to właściwie tylko rozgrzewka przed największą atrakcją tego rejonu Gwatemali: ruinami Tikal, stanowiącymi jedne z największych ruin majańskich w ogóle. Jednak to nie rozmiarami Tikal zachwyca, ale całą atmosferą, którą tworzą tajemnicze budowle wyłaniające się nagle z gęstego tropikalnego lasu. Nad całością dominuje imponujących rozmiarów Świątynia Jaguara, ale i inne budowle, poukrywane to tu, to tam, robią spore wrażenie… Na niektóre z nich można się wspiąć i porozglądać po zielonym bezkresie lasu, spośród którego wystają kamienne głowy świątyń. Przechadzając się cichymi ścieżkami, wiodącymi od jednej do drugiej struktury, co jakiś czas w barwny sposób daje o sobie znać natura – a to przeleci aracari albo tukan, a to zawyje wyjec, a to w koronie drzew przemknie czepiak (spider monkey) a po polanie przeczłapie dziki indyk perłowy. I jest najoryginalniejszy zwierz, na którego można tu trafić – rudy tejon/coati/coatimundi, przedziwny i przesympatyczny wynalazek natury, która każe mu ganiać po lesie rozfurkanymi, pociesznymi stadkami. Za mnogość atrakcji z naturalnymi ozdobnikami Tikal otrzymuje notę 10/10.
P.S. Uwaga na rzadkie przypadki rzucania w turystów odchodami przez wyjce.
A very stopover kind of place, which is not to say it has no charm – there is a church, some nice restaurants and chill cafes as well as marketplaces with cheap clothes to be found here. Plus, while shopping in local supermarkets I find that Guatemala is THE place to buy chocolate tableas (though they like to add some sugar into the mix).
Bardzo przesiadkowe miejsce, co wcale nie oznacza, że brak mu uroku. Jest tu kościół, parę przyjemnych restauracyjek i kawiarenek, a także targowiska/sklepiki z bardzo tanimi ciuchami. Poza tym, podczas zakupów w lokalnym supermarkecie zdaję sobie sprawę, że Gwatemala to idealne miejsce do zaopatrzenia się w w tabliczki rozpuszczalnej czekoladę (bardzo dobra cena; zazwyczaj z dodatkiem cukru).
Heading south, we arrive at San Agustín Lanquín, our base camp to Semuc Champey, a very interesting river and rock formation. At our base camp, quite nicely situated between gentle hills, we witness colourful crowds coming from all the surrounding villages to collect their monthly pensions and benefits.
Semuc Champey does not disappoint – it is a complex of natural, shallow pools, carved into the rock, under which there is a river flowing secretly. You can take a dip in the pool, walk around and climb up to the lookout point, being carefully watched by howler monkeys lurking in the tree branches along the way. We also meet a group of cheerful kids fishing in the river and another group with whom we make a photo duel. In fact, it is only with the kids that it is easy to make friends in Guatemala, as the adults are full of reserve and do not trust foreigners very much (which makes sense, given the history of contacts between Europeans and the original inhabitants of this part of the world). It is also possible to stay overnight at Semuc Champey itself, but we find the prices disproportionate to the standard offered, so we return to Lanquín. From here we continue south towards Lake Atitlán.
Zmierzając na południe, zahaczamy o San Agustín Lanquín, naszą bazę wypadową do Semuc Champey, bardzo ciekawej formacji rzeczno-skalnej. W naszej bazie wypadowej, całkiem ładnie położonej, między łagodnymi wzgórzami, trwa właśnie wypłata rent i zasiłków, co sprawia, że jest bardziej tłoczno i kolorowo, niż to zwykle bywa.
Semuc Champey nie rozczarowuje – to kompleks naturalnych, płytkich basenów, wyrzeźbionych w skale, pod którą po kryjomu płynie rzeka. Można się tu popluskać, pochodzić dookoła i wspiąć się do punktu widokowego, będąc po drodze uważnie obserwowanym przez zaczajone na gałęziach drzew wyjce. Spotykamy też grupkę wesołych dzieciaków, łowiących ryby oraz inną grupkę, z którą urządzamy sobie pojedynek na portrety fotograficzne. Właściwie tylko z dzieciakami można w Gwatemali łatwo nawiązać znajomość, bo dorośli są pełni rezerwy i nie bardzo ufają obcokrajowcom (ma to swój sens, zważywszy na historię kontaktów Europejczyków z mieszkańcami tej części świata). Przy samym Semuc Champey można też zanocować, ale uznajemy, że ceny są niewspółmierne do oferowanego standardu, zatem wracamy do Lanquín. A potem ruszamy dalej na południe w kierunku Jeziora Atitlán.
We take a break in the crossroads town, where we tromp around the centre for a bit and gaze at the colourfully dressed women (each region and each town in Guatemala has its own traditional dress pattern), snagging a church and a statue of Tecun Uman, the last heroic king of the the K’iche’ Maya people .
Robimy sobie przerwę w miasteczku na rozstajach dróg, w którym drepczemy trochę po centrum i wpatrujemy się w kolorowo ubrane kobiety (każdy region, każde miasteczko w Gwatemali ma swój własny tradycyjny wzór sukni), zahaczamy o kościół i o statuę Tecun Umana, ostatniego, bohaterskiego króla Kichów (odłam Majów).
Chichicastenango Along the way, we make a brief stop in Chichicastenango (although the other villages we pass along the way also look inviting) to check out its famous market where you can buy the beautiful fabrics used to make the traditional garments proudly worn by local women. There are also several churches here, where pre-Columbian traditions mix with Catholic ones.
Po drodze robimy sobie krótki postój w Chichicastenango (choć i inne miejscowości mijane po drodze wyglądają zachęcająco), ze względu na słynne targowisko, na którym można zakupić przepiękne materiały, z których są szyte tradycyjne ubiory, z dumą noszone przez miejscowe kobiety. Jest tu też kilka kościołów, w których tradycje prekolumbijskie mieszają się katolickimi.
This is the first lake stop, with a sizeable hotel and restaurant base. There are also quite a few white expats living here, bringing in intensely hipster vibes. The rather nasty thing is that whites, by definition, pay more for transport around the lake, even if they came here with a mission to help the local community. Which, by the way, is exactly our plan: we are here to help the Tui’k Ruch’ Lew organisation, which seeks to ensure the sustainability of the largest town on the lake: Santiago Atitlán. We are focusing on one of the main aspects of their activities: ONIL ecological cookstoves, which they produce and install in homes where they usually cook over an open fire, an inefficient and unenvironmental way (large amounts of wood are needed, leading to increased illegal logging), turning the town into a huge cloud of smoke every morning (we had the opportunity to experience this by taking a boat trip at sunrise), poisoning the residents’ lungs and burning their eyes. Together, with the considerable help of Jessica, a German girl involved in the cookstove project (her Instagram: @kind.science), we are making a video explaining what the whole action of replacing the stoves is all about, taking the opportunity to visit several families, we also visit illegal logging sites and generally get to know the town and its surroundings.
In our free time, we organise a watercolour lesson for the kids at one of the local schools, climb the pleasant Cerro de Oro mountain and take a cruise on the lake with Cameron, who tells us the story of his life: when he was a kid, his hippy parents brought him here from the USA and he had to adapt to the new environment (it was not always easy). Today, he is held in high esteem by the locals, although one can still sense that some distance is maintained – making friends with Guatemalans is not easy! Cameron’s daughter (whose voice can be heard in our ONIL video), on the other hand, is planning to go to the USA to study; who knows if she will return here later. This is not an ideal place for young people. Some would say there is not future staying here, and there is this big world out there…
We also scan the forest for the national bird of Guatemala – the amazing crested quetzal (the local currency takes its name after this species), but no luck this time. Well, we will have to come here again someday…
As we say our goodbyes to the lake, we stop for a while in San Pedro, perhaps the hippiest of the towns surrounding Atitlán. We stay in a hostel that is crumbling into pieces before our eyes; it is run (if that’s what you can call it) by a cheerful yarn-obsessed artist who is definitely more comfortable with designing clothes than taking care of tourists:)
Onil Cookstove video
PanajachelSantiagoOnil stovesCerro de OroAncient clock recreatedCameronWatercolor classesSan Pedro
To pierwszy jeziorny przystanek, ze sporą bazą hotelową i restauracyjną. Mieszka tu też sporo białych ekspatów, wprowadzających intensywnie hipsterskie wibracje. Dość paskudną rzeczą jest, iż biali z definicji płacą więcej za transport po jeziorze, choćby przybyli tu z misją pomocy lokalnej społeczności. A taki plan właśnie mamy: wesprzeć organizację Tui’k Ruch’ Lew, która stara się zadbać o zrównoważony rozwój największego miasteczka położonego nad jeziorem: Santiago Atitlán. Koncentrujemy się na jednym z głównych aspektów ich działalności: ekologicznych piecach ONIL, które produkują i instalują w domostwach, w których zazwyczaj gotuje się na otwartym ogniu, co jest sposobem nieefektywnym i nieekologicznym (potrzebne są duże ilości drewna, co prowadzi do wzmożonej, nielegalnej wycinki lasów), każdego ranka zmieniającym miasteczko w wielką chmurę dymu (mieliśmy okazję przekonać się o tym, wybierając się o wschodzie słońca w rejs łódką), zatruwając płuca mieszkańców i szczypiąc ich w oczy. Wspólnymi siłami, z wydatną pomocą Jessiki, Niemki zaangażowanej w projekt piecowy (jej instagram: @kind.science), tworzymy materiał wideo, wyjaśniający, o co chodzi w całej akcji wymiany pieców, przy okazji odwiedzając kilka rodzin, zwiedzamy miejsca nielegalnej wycinki i ogólnie zapoznajemy się z miasteczkiem i okolicami.
W czasie wolnym organizujemy dzieciakom w jednej z zaprzyjaźnionych z organizacją szkół lekcję akwareli, wspinamy się na sympatyczną górkę Cerro de Oro a także wybieramy się w rejs po jeziorze wraz z Cameronem, który opowiada nam historię swojego życia: za dzieciaka przywieźli go tutaj z USA hippisujący rodzice i musiał przystosować się do nowego środowiska (nie zawsze było łatwo). Dziś cieszy się wśród miejscowych pewną estymą, choć wciąż daje się wyczuć pewien dystans – zaprzyjaźnić się z Gwatemalczykami to spora sztuka! Z kolei córka Camerona (której głos można usłyszeć w naszym ONIL-owym filmiku), planuje wyjazd po naukę do USA, kto wie, czy potem tutaj wróci. To nie jest idealne miejsce dla młodych ludzi. Brak tu jakichś szczególnych perspektyw, a tymczasem wielki świat woła i woła…
Próbujemy też znaleźć w lesie narodowego ptaka Gwatemali – niesamowitego kwezala herbowego (od niego wzięła nazwę tutejsza waluta), ale tym razem się nie udaje. Cóż, trzeba będzie kiedyś zjawić się tu ponownie…
Żegnając się z jeziorem, na chwilę przystajemy w San Pedro, chyba najbardziej hippisowskiej z atitlanowych miejscowości. Zatrzymujemy się w rozpadającym się na naszych oczach hostelu, prowadzonym (jeśli tak to można nazwać) przez radosnego artystę włóczkowego, który zdecydowanie lepiej czuje design ciuchów niż dbanie o turystów:)
We’re staying in Guatemala’s largest city in the west a little longer than expected, because first we had a very pleasant stay at Casa Seibel (an atmospheric colonial house converted into a hostel) and made friends with both staff and guests, and then we got stuck into the dog shelter run by @thedoxproject.…
And besides, the town itself also has a lot to offer – photogenic streets, colonial architecture, the municipal theatre (amazing wooden interior!)… And on top of that, there are some interesting places to visit around Xela too.
Chicabal Lagoon
This is a lake inside the crater of an extinct volcano, where pre-Columbian rituals of asking for rain are still performed. Quite a pleasant couple-of-hours trek, ending with a long staircase descending into the interior of the crater. From a distance, we watch the worshippers decorate the surface of the water with a variety of flowers while the crater fills with mist… Before setting off on the return journey, I send a drone to catch a glimpse of the picturesque Santa Maria volcano. (To get to the lake, take the colectivo in the morning and jump off at San Martín Chiquito, then walk through the village, arrive at the toll booth (racist tickets with a low price for Central American tourists and more expensive tickets for the rest of the world) and on to the lake itself. No guide needed, there is no way you can get lost.
San Francisco el Alto
Near Xela we also have a town with an animal market every Friday. What you can expect to find here is a little bit of cruelty, a little bit of cute dogs and a whole lot of traditional local clothes worn by vendors and customers alike (especially the women).
San Andrés Xecul
This is another small town that is well worth a visit – for its famous yellow church, with a façade lined with sculptures and painted in a distinctive motley naïve style, attesting perhaps not so much to the artist’s talent as to his deep faith (both in God and in his own skills) and the religiousness of the inhabitants of San Andrés Xecul. You can’t deny it its charm and delicious cuteness – you’d want to eat this whole temple! On the hill, there is something of a mirror image of the church – the Iglesia del Calvario. On our way back to the main square, we also come a musically interesting funeral procession. This town was definitely worth a visit.
This concludes our tour of Xela and its surroundings, although I am sure it is worth checking out the other surrounding towns, mountains and hills.
XelaThe theatreA very special beauty pageantCemetery@thedoxprojectChicabalSan Francisco el AltoSan Andrés XeculIglesia del CalvarioSite of original indigenous shrine
W największym mieście na zachodzie Gwatemali zatrzymujemy się nieco dłużej niż przewidywaliśmy, bo najpierw bardzo przyjemnie nam się mieszkało w Casa Seibel (klimatyczny kolonialny dom przerobiony na hostel) i zaprzyjaźniało zarówno z obsługą, jak i z gośćmi, a następnie utknęło nam się w schronisku dla psów prowadzonym przez @thedoxproject…
A oprócz tego samo miasto też ma się czym pochwalić – fotogeniczne uliczki, kolonialna architektura, teatr miejski (niesamowite drewniane wnętrze!)… A na dodatek, wokół Xeli też jest parę ciekawych miejsc do odwiedzenia.
Laguna Chicabal
To jezioro wewnątrz krateru wygasłego wulkanu, w którym wciąż odprawia się prekolumbijskie rytuały prośby o deszcz. Całkiem przyjemny kilkugodzinny trek, zakończony długimi schodami do wnętrza krateru. Z pewnej odległości obserwujemy wiernych, którzy dekorują taflę wody rozmaitymi kwiatami a w międzyczasie krater wypełnia się mgłą… Przed wyruszeniem w drogę powrotną wysyłam jeszcze drona, żeby podpatrzył malowniczy wulkan Santa Maria.
(aby dostać się do jeziora należy rano wsiąść w colectivo i wyskoczyć w San Martín
Chiquito, potem przechodzimy przez wioskę, docieramy do punktu poboru opłat (rasistowskie bilety z podziałem na tańszych turystów z Ameryki Centralnej i droższych z reszty świata) i dalej, do samego jeziora. Przewodnik niepotrzebny, nie ma szans, żeby się zgubić.
San Francisco el Alto
W pobliżu Xeli mamy również miasteczko, w którym w każdy piątek odbywa się targ zwierząt. Trochę tu okrucieństwa, trochę słodkich psiaków a całość dopełniona tradycyjnymi lokalnymi strojami sprzedawców i klientów (a zwłaszcza sprzedawczyń i klientek).
San Andrés Xecul
To kolejna mała miejscowość, którą warto odwiedzić – ze względu na słynny żółty kościół, z fasadą okraszoną rzeźbami i wymalowaną w charakterystycznym stylu pstrokato-naiwnym, świadczącym może nie tyle o talencie artysty, co o jego głębokiej wierze (w Boga i w swoje umiejętności) jak i o religijności mieszkańców San Andrés Xecul. Całości nie można odmówić uroku i słodkości – aż chciałoby się ten kościół zjeść!. Na wzgórzu stoi coś na kształt lustrzanego, acz pomniejszonego odbicia tejże świątyni – to Iglesia del Calvario. W drodze powrotnej ku głównemu placowi natykamy się na interesujący, bo rozmuzykowany kondukt żałobny. Zdecydowanie warto było się tu zjawić.
Na tym kończymy zwiedzanie Xeli i okolic, choć z całą pewnością warto rozejrzeć się i po innych okalających ją miejscowościach, górach i pagórkach.
Finally, we arrive in the capital, which we can’t quite get excited about – we just don’t care about big, chaotic cities that much. Of course, there are quite a few places of importance and historical sites, but we treat the capital mainly as an essential transfer point. Practical tip: it’s worth getting a Transmetro card – it’s the fastest and safest way to get around the city.
W końcu docieramy do stolicy, którą chyba nie jesteśmy w stanie się zachwycić – po prostu nie zależy nam na zagłębianiu się w duże, chaotyczne miasta. Oczywiście, znajduje się tu sporo miejsc ważnych i zabytkowych, ale my traktujemy stolicę głównie jako niezbędny punkt przesiadkowy. Porada praktyczna: warto zaopatrzyć się w kartę, uprawniającą do przejazdu Transmetrem – to najszybszy i najbezpieczniejszy sposób na przemieszczanie się po mieście.
Your Guatemala tour is not complete if you don’t make a stop in Antigua (official name: Antigua de Guatemala), the former capital of the Generalitat of Guatemala. Neat, regular and repainted streets contrast with the ruins of churches and monasteries (the very fact that they are left to rot like that and you are charged for entering them leaves us with mixed feelings; fortunately, some churches are still in good condition), hotels, motels and restaurants are plenty…. A charming, if perhaps a little overrated city. And then there is the most important, iconic spot to photograph: the Arch of Saint Catherine, strung across the cobble street, with the majestic Volcán de Agua (Volcano of Water) in the background.
We stop in Jocotenango, just north of Antigua (you can easily walk there), home to an interesting ecological project, Eco Farms GT (@ecofarmsgt), which experiments with aquaponics and traditional Mayan methods of plant cultivation (such as spiral beds). Jocotenango is also home to our host, obsessed with the idea of growing mushrooms, which he could talk about all day and then fry them in the evening (delicious!). As we talk, once in a while we hear the sound of fireworks, but somehow forget to ask what the festivities are about. It is only when we wake up in the morning and hear the shots again that we realise that it the nearby Volcán de Fuego that is the culprit, shooting clouds of ash into the air every now and then. For the local people this is so completely normal that they don’t notice it at all, and for us it is a slightly disturbing attraction…
We bid farewell to Guatemala, a country that is friendly but in its own reserved way, where we had the opportunity to meet some very interesting people, marvel at the colourful traditional costumes (worn every day, not just on holidays), listen to the ubiquitous sound of the slapping of pupusas (traditional corn flatbreads), gaze at the architectural monuments and the mountainous landscapes, and reflect on Guatemala’s glorious past and not yet entirely successful present.
Nie da się, a przynajmniej nie powinno się odbyć podróży po Gwatemali bez zahaczenia o Antiguę (oficjalna nazwa: Antigua de Guatemala), dawnej stolicy Generalnego Kapitanatu Gwatemali. Zadbane, regularne i odmalowane uliczki kontrastują z ruinami kościołów i klasztorów (sam fakt, iż pozwala się im niszczeć i kasuje się za możliwość wejścia do środka, wywołuje u nas mieszane uczucia, całe szczęście, ostało się trochę kościołów w dobrym stanie), hoteli, hotelików i restauracji tu bez liku… Urokliwe, choć może trochę przereklamowane to miasto. I jest jeszcze najważniejszy, ikoniczny punkt do ofotografowania: Łuk Świętej Katarzyny, przewieszony w poprzek kamiennej ulicy, z majestatycznym Volcán de Agua (Wulkanem Wody) w tle.
Zatrzymujemy się w Jocotenango, tuż na północ od Antiguy (można tam spokojnie wybrać się piechotą), gdzie mieści się ciekawy projekt ekologiczny – Eco Farms GT (@ecofarmsgt), w którym eksperymentuje się z akwaponiką i z tradycyjnymi majańskimi metodami uprawy roślin (np. spiralne grządki). W Jocotenango ma też dom nasz gospodarz, opętany ideą hodowli grzybów, o których mógłby opowiadać cały dzień, a potem wieczorem je smażyć (pyszności!). Podczas rozmów co jakiś czas słyszymy odgłosy fajerwerków, ale jakoś zapominamy zapytać, co to za święto. Dopiero, gdy budzimy się nad ranem i znowu słyszymy wystrzały, zdajemy sobie sprawę, że odpowiada za nie pobliski Volcán de Fuego, wystrzeliwujący co jakiś czas w powietrze chmury popiołu. Dla okolicznych mieszkańców jest to tak całkowicie normalne, że w ogóle tego nie zauważają, a dla nas to nieco niepokojąca atrakcja…
Żegnamy się z Gwatemalą, krajem przyjaznym, acz pełnym rezerwy, w którym mieliśmy okazję poznać kilka wielce interesujących osób, zachwycić się kolorowymi tradycyjnymi strojami (noszonymi na co dzień, a nie od święta), nasłuchać się wszechobecnego dźwięku uklepywania pupus (tradycyjnych placków kukurydzianych), napatrzeć się na zabytki architektury i na górskie pejzaże i zadumać się nad wspaniałą przeszłością i nie do końca jeszcze udaną teraźniejszością Gwatemali.
(Each destination follows this pattern: English text 1st, photos 2nd, Polish text 3rd/najpierw po angielsku, potem zdjęcia, potem po polsku)
I had been promising myself to go there for many years, but by some strange coincidence these plans never materialised. It took a coronavirus pandemic and a lockdown in Poland for the vision of a trip to Mexico to materialise. Actually, choices were limited – forced to sit around for months and desperate to start travelling again, I could only pick between very few countries that remained open to tourism and didn’t require any additional paperwork like a vaccination or Covid test result. Amidst the various shades of red, denoting different degrees of border closure, a large green splash on the map of the Americas was winking at me amicably. Mexico was letting me know that the time was right for me to finally realise my dream of visiting it. The painful memory of the chaos of getting out of Europe at that time has already faded and I have almost forgotten the Matrix of fighting with the airlines, who put the responsibility for the pandemic chaos entirely on the passengers, setting up a true obstacle course, which I approached several times, once arriving running at the departure gate only to be turned away. In the end, after several approaches (and money thrown down the drain), I managed to get out of Lisbon (luckily this city is a beautiful one, which somewhat helped reducing the resulting stress) and leave the virus-infected continent behind, holding on to my ticket to Mexico City.
May travel never again look like it did during Covid!
In Mexico one can:
indulge in getting your hands oily while munching on delicious local food (for those interested: there are always vegan options, you just have to explain patiently what is off-limits for you), meet friendly drivers who are always willing to pick up a hitchhiker and sometimes stop at a hidden, empty and picturesque beach along the way; one can get drunk on tequila or (better) mezcal, marvel at the architecture and the colours used for decorating buildings, feel safe even in cities with a bad reputation such as Acapulco, admire the impressive Aztec ruins (Palenque, in my opinion, easily wins over Chichen Itza), check the great Olmec heads, see the snowy peaks (or even climb them), fall in love with Puerto Escondido (where at that time you could also taste Polish food and beverages at Casa de Pierogi, now they have moved out of this town), get sunburt on the coast, party in the capital, go home before dark so as not to provoke robbers; one can also attend many colourful street festivals and experience interesting festivals and rituals such as Dia de Muertos in Mixquic, the crucifixion in CDMX, every wicked day in San Juan de Cholula, Chiapas; in the state of Chiapas, you can also find entire villages excluded from state jurisdiction (the so-called caracoles – snails), spot a whale from a shore, meet an iguana (almost everywhere), pay 10 pesos for an electric shock at the “Third World” bar in Oaxaca, watch wading flamingos in Sisal, swim in cenotes, or admire cacti of various sizes and fascinating shapes… Above all, you will meet many warm-hearted people who will be happy to exchange a few words, which may even develop into a long conversation or even a true friendship.
Od wielu już lat obiecywałem sobie wybrać się tam, ale jakimś dziwnym trafem plany te nigdy się nie zmaterializowały. Trzeba było dopiero rozpełznięcia się po świecie koronawirusa i lockdownu przesiedzianego w Polsce, żeby wizja podróży do Meksyku nabrała bardziej konkretnej formy. Właściwie to nie było wielkiego wyboru – zmaltretowany wielomiesięcznym zasiedzeniem się i zdesperowany, żeby znów zacząć podróżować, miałem bardzo wąskie pole manewru – dosłownie kilka krajów na świecie pozostało otwarte na turystykę i nie wymagało żadnych dodatkowych dokumentów w rodzaju szczepienia czy wyniku testu na Covid. Pośród różnych odcieni czerwieni, oznaczających różne stopnie zamknięcie granic, na mapie Ameryk łypała do mnie przyjaźnie wielka zielona plama. Meksyk dawał mi znać, że nadszedł odpowiedni czas, bym wreszcie zrealizował marzenie o jego odwiedzeniu.
Wspomnienie transportowego koszmaru, jakim było wówczas wydostanie się z Europy, zdążyło już wyblaknąć i niemal już zapomniałem o matriksie walki z liniami lotniczymi, które odpowiedzialność za chaos pandemiczny całkowicie przerzuciły na pasażerów, urządzając im istny tor przeszkód, do którego podchodziłem kilkukrotnie, raz docierając zziajany pod samą bramkę odlotów tylko po to, żeby zostać zawróconym. Ostatecznie, po kilku podejściach (i pieniądzach wyrzuconych w błoto), udało mi się wydostać z Lizbony (całe szczęście, że to piękne miasto, trochę łagodzące wynikły z tej sytuacji stres) i zostawić za sobą zadżumiony kontynent, ściskając w dłoni bilet do Mexico City.
Oby podróżowanie już nigdy nie wyglądało tak, jak za Covidu!
W Meksyku można:
rozkosznie się ubabrać, pałaszując przepyszne lokalne jedzenie (dla zainteresowanych: zawsze istnieją opcje wegańskie, tylko trzeba wytłumaczyć, o co chodzi), spotkać przemiłych kierowców, którzy zawsze chętnie wezmą na stopa, a bywa, że po drodze zatrzymają się na ukrytej, pustej i malowniczej plaży, upić się tequilą albo (lepiej) mezcalem, zachwycić się architekturą i kolorami na nią naniesionymi, czuć się bezpiecznie nawet w miastach o nie najlepszej reputacji jak Acapulco, podziwiać imponujące ruiny azteckie (Palenque wg mnie wygrywa z Chichen Itza) i wielkie głowy olmeckie, popatrzeć się na śnieżne szczyty (albo i nawet wspiąć się na nie), zakochać się w Puerto Escondido (gdzie można było wtedy również skosztować polskich potraw i trunków w Casa de Pierogi, obecnie wynieśli się z tego miasteczka), spalić się słońcem na wybrzeżu, spalić się czym innym właściwie wszędzie, zaimprezować w stolicy, wrócić do domu przed zmrokiem, żeby nie prowokować rabusiów, zaliczyć wiele kolorowych festiwali ulicznych i doświadczyć ciekawych świąt i obrzędów jak np. święto zmarłych w Mixquic, ukrzyżowanie w CDMX, właściwie każdy dzień w San Juan de Cholula w Chiapas; w stanie Chiapas można też spotkać całe wsie wyłączone spod państwowej jurysdykcji (tzw. caracole – ślimaki), wypatrzeć z brzegu wieloryba, spotkać iguanę (prawie wszędzie), zapłacić 10 pesos za porażenie prądem w barze „Trzeci Świat” w Oaxace, pogapić się na brodzące flamingi w Sisal, popluskać się w cenotes, można też pozachwycać się kaktusami w rozmaitych rozmiarach i o przeróżnych, fascynujących kształtach… I – przede wszystkim – można spotkać wielu bardzo serdecznych ludzi, którzy bardzo chętnie zamienią kilka słów, które niepostrzeżenie rozrosną się w długą rozmowę, a może nawet w prawdziwą przyjaźń.
My Mexican adventure began in the capital city, all bolted and locking its attractions away during the during the pandemic. It wasn’t until I met Joaquín, a jolly street juggler (in the larger city, almost every intersection has its stock of artists, some will definitely impress you with their skills) who was staying in my hostel (the cheapest one possible, right by the Isabel la Catolica metro station), I learn that a simple knock on the right door and those seemingly closed bars let you in, offering a cheerful alcoholic atmosphere with a hint of conspiracy, manifested by the sudden silence as soon as a police car passes nearby. After tequila nights, I return to my hostel and fall asleep, listening to the sounds of the city and the noises coming from the other rooms, inhabited by many colourful characters. One night, for example, there is a Senegalese guy strolling back and forth in the hallway, complaining loudly about his girlfriend who has just ditched him so he has decided to shout out loud what exactly he will do to her should he ever catch her. Sleep comes slowly, just before dawn.…
In CDMX, I learn that it is best and cheapest to dine in the markets. And in general, it’s best not to be afraid of street food. One should also not be afraid of taking pictures (for the first few days, having read about crime situation in Mexico, I just snap away quickly with my mobile phone, but after a while I feel more comfortable – nevertheless, it’s a good idea not to wave your camera around everywhere you go).
I’m discovering the capital in small steps, as it reveals itself to me on subsequent visits – more Covid limitations are lifted, more tourist attractions can be visited again – the Frida Kahlo Museum (a very strict staff, not allowing you to snap photos inside), the incredible house/museum of Diego Ribera, the Teotihuacan pyramids near the city, the Guadalupe Shrine (and the huge devotional market adjacent to it – very recommendable;)…. Speaking of shrines – you should definitely check out the church of Santa Muerte, whose cult is one of those Mexico-only things. You can attend the mass, buy various talismans and other objects of magical powers… Shops selling magical goods and fortune-tellers/shamans are, by the way, quite a popular business – not only here, but in the whole of Central America – who wouldn’t be tempted to buy a powder that will make the object of our secret affection fall in love with us, or a candle that will cause our business enemy unbearable suffering?
In CDMX, I also take a journey back in time – in the family archives we managed to find the address of a German-Mexican couple with whom my parents had once exchanged letters and who had even visited us in the grey communist circumstances of the 1980s. They were very surprised when an adult guy knocked on their door claiming to be that Polish kid who had been messing around during their visit all those years ago. They ventually renewed their international and inter-family friendship and I, in the process, listenened to the life story of a very nice couple.
The city is huge – you can immerse yourself in it for a long, long time, constantly experiencing something new – markets, museums, parks, galleries, bookshops, ice cream parlours, taquerias, street protests, gender equality marches, cultural events of all kinds… But at some point, you have to leave it and get on with exploring the rest of the country. I am leaving CDMX for the first time after a few weeks’ stay. It is the end of December 2020, and together with Joaquín, the merry circus man, we set off by blablacar for Guadalajara.
Welcome To Mexico City (CDMX)Anti-presidential protests in front of the cathedralGuadalupe BasilicaOlympic VillageLocal market decorated by Ariosto OteroCuicuilco PyramidChicharrón, chicharrón!CinetecaZapatista women colouring bookIn RomaStreet art In CoyoacánA Payaso in Chapultepec ParkPhoto walk in the centreX-fiction on Cerro de la EstrellaQuake pendulum inside the CathedralA portal in CoyoacánMuseum zone in PolancoCoyoacánInside Diego Ribera’s houseDiego Ribera museum/houseSanta MuerteFoto caminataIn CoyoacánSanta Fe districtLucha LibreMissing women of Mexico“I’m going to take away your sleepiness”Museum of AnthropologyPiñatasWay to exit / ExitBird houses for saleSinging while you’re eatingInside the Basilica of GuadalupeHall of Fame In front of Teatro Nacional
Przygodę z Meksykiem rozpocząłem w stolicy, w czasie pandemii zaryglowanej i broniącej swoich atrakcji przed wirusem. Dopiero poznawszy Joaquina, wesołego ulicznego żonglera (w większych miastach prawie każde skrzyżowanie jest obsługiwane przez różnego rodzaju sztukmistrzów, niektórzy naprawdę imponują umiejętnościami) pomieszkującego w moim hostelu (najtańszy z możliwych, tuż przy stacji metra Isabel la Catolica), dowiaduję się, że wystarczy popukać w odpowiednie drzwi i zamknięte na trzy spusty knajpy wpuszczają do środka, oferując wesołą alkoholową atmosferę z nutką konspiry, objawiającej się nagłym zapadaniem ciszy, gdy tylko w pobliżu przejeżdża radiowóz. Po tequilowych wieczorach wracam do mojego hostelu i zasypiam, wsłuchując się w odgłosy miasta i dźwięki płynącego z innych pokojów, zamieszkiwanych przez wiele barwnych postaci. Np. jednej nocy po korytarzu przechadza się w tę i nazad gość z Senegalu, którego dziewczyna właśnie puściła kantem i postanowił w związku z tym wykrzyczeć na głos, co dokładnie jej zrobi, jak ją dorwie. Sen przychodzi powoli, tuż przed świtem…
W CDMX uczę się, że najlepiej i najtaniej stołować się na targowiskach. A w ogóle to najlepiej nie bać się street foodu. Nie bać się też fotografowania (przez pierwsze dni, naczytawszy się o przestępczości w Meksyku, pstrykam tylko z zaczajenia komórką, ale po jakimś czasie czuję się bardziej komfortowo – niemniej jednak, dobrze jest zachować zdrowy rozsądek i nie wymachiwać wszędzie aparatem).
Stolicę odkrywam na raty, w miarę tego, jak samo się przede mną odkrywa podczas kolejnych wizyt – kolejne covidowe obostrzenia są znoszone, kolejne atrakcje turystyczne można znowu zwiedzać – Muzeum Fridy Kahlo (bardzo cieciowe nastawienie pracowników, nie pozwalających pstrykać wewnątrz zdjęć), niesamowity dom/muzeum Diego Ribery, piramidy Teotihuacan w pobliżu miasta, sanktuarium Guadalupe (i przylegające do niego wielkie targowisko dewocjonaliów – polecam;)… A skoro o sanktuariach mowa – na pewno warto wybrać się do kościoła Santa Muerte, której kult jest osobliwością charakterystyczną dla Meksyku właśnie. Można wziąć udział w mszy, można nabyć różne talizmany i inne obiekty o magicznych mocach… Sklepiki z artykułami magicznymi i wróżami/szamanami to zresztą dość popularny biznes – nie tylko tutaj, ale w całej Ameryce Centralnej – któżby się przecież nie skusił na proszek, dzięki któremu obiekt naszych sekretnych westchnień w nas się zakocha albo taką świeczkę, która wywoła niemożebne cierpienia u naszego wroga biznesowego?
W CDMX odbywam również podróż w czasie – w rodzinnych archiwach udaje się nam znaleźć adres niemiecko-meksykańskiej pary, z którą kiedyś korespondowali moi rodzice i która nawet odwiedziła nas w szaroburych komunistycznych okolicznościach lat osiemdziesiątych. Bardzo byli zdziwieni, kiedy do ich drzwi zapukał facet, podając się za polskiego szkraba, który dokazywał podczas ich wizyty przed laty. Udało się odświeżyć międzynarodową i międzyrodzinną znajomość, a przy okazji wysłuchać historii życia bardzo sympatycznej pary.
Miasto jest olbrzymie – można się w nim zanurzyć na długi, długi czas, ciągle doświadczając czegoś nowego – targowisk, muzeów, parków, galerii, księgarni, lodziarni, taquerii, ulicznych protestów, marszów równości, imprez kulturalnych wszelakiego rodzaju… Ale kiedyś je trzeba opuścić i wziąć się za zwiedzanie reszty kraju.
Pierwszy raz opuszczam CDMX po kilku tygodniach pobytu. Jest końcówka grudnia 2020, wraz z Joaquinem, wesołym cyrkowcem, ruszamy blablacarem do Guadalajary.
Guadalajara My encounter with the capital of the state of Jalisco, Guadalajara, is rather brief – it was mainly an interchange station for me en route to the coast. In the nutshell, it’s a culturally attractive city by day and a heavily insecure one by night. Absolutely not to be missed is the local cathedral, with its partly Renaissance and partly Gothic looks, with its history dating back to the 16th century and being that of destruction (mainly by earthquakes) and rebuilding. It is in Guadalajara that I get introduced to pulque, a very tasty, slightly beverage perfect for surviving a hot afternoon. It is also here, through Couchsurfing, I meet Eferh, a girl with a vision to set up an ecological-scientific-artistic commune by the sea. I will soon be able to see the seeds of this project being planted.
The CathedralQueuing for pulqueArbol Adentro sculptureGuacamole“Death knocking at your door”
Stolicę stanu Jalisco, Guadalajarę, poznałem dość pobieżnie – stanowiła dla mnie głównie stację przesiadkową na trasie do wybrzeża. W największym skrócie – to miasto atrakcyjne kulturalnie za dnia i mocno niepewne w nocy. Absolutnie nie można przegapić tutejszej katedry, o wyglądzie trochę renesansowym, a trochę gotyckim, której historia sięga XVI wieku i jest historią niszczenia (głównie przez trzęsienia ziemi) i odbudowywania.
W Guadalajarze po raz pierwszy kosztuję pulque – tradycyjnego, lekko sfermentowanego napoju, idealnego na upalne popołudnie.
Poprzez Couchsurfing poznaję Eferh, dziewczynę z wizją założenia nad morzem ekologiczno-naukowo-artystycznej komuny. Wkrótce będzie mi dane obejrzeć zalążki tego projektu.
It is here that I have my first opportunity to see the so-called voladores de Papantla in action. It is a very interesting sight: a few colourfully costumed lunatics spin on a huge carousel, hanging their heads down. Centuries ago, this ritual was practised to curry favour with the gods and to bring rain. Today, it is more about raining coins from the pockets of tourists. Joaquín and I wander from hostel to hostel, kicked out due to, um, the incompatibility of my companion’s intense character with a certain necessary stiffness of of the staff (of the places thus passed, I recommend the El Sunset hostel the most). From time to time, we also got into violent discussions with the police and random passers-by who supposedly looked at us crookedly. You can never get bored with Joaquín!
The pebbly beaches of Puerto Vallarta have been carefully dominated by lofty hotel architecture, thus robbing them of their charm (the remains of which are saved by curious pelicans, seen here and there).
The New Year catches up with us suddenly on the beach, and at the last minute we stock up on supplies to celebrate. At one point we are joined by a sad steward from the USA (out of all the places in the world he chose PV, how unfortunate!), our conversation ends with the American running away from my favourite acrobat, pissed off by the fearful steward’s mourning for his recently deceased cat. From that point on, our paths – Joaquín ‘s and mine – part.
A cheesy show (free is a fair price)Mum cooking all day, me sculptingIn El SunsetVoladores
To tutaj po raz pierwszy mam okazję zobaczyć w akcji tzw. voladores de Papantla. Bardzo ciekawy to widok: kilku kolorowo wystrojonych wariatów kręci się na wielkiej karuzeli, zwisając głową w dół. Przed wiekami rytuał ten był praktykowany celem uzyskania przychylności bogów i wywołania deszczu. Dzisiaj chodzi raczej o deszcz monet z kieszeni turystów.
Wraz z Joaquinem tułamy się od hostelu do hostelu, wyrzucani z powodu, hm, niekompatybilności intensywnego charakteru mojego towarzysza z pewną niezbędną sztywnością obsługi (z zaliczonych w ten sposób miejsc najbardziej polecam hostel El Sunset). Co jakiś czas też wdajemy się w gwałtowne dyskusje z policją i losowymi przechodniami, którzy ponoć krzywo na nas popatrzyli.Z Joaquinem nie da się nudzić!
Kamieniste plaże Puerto Vallarta starannie obudowano wyniosłą architekturą hotelową, ujmując im tym sposobem uroku (którego resztki próbują ratować ciekawskie pelikany, widoczne tu i ówdzie).
Nowy rok dopada nas znienacka na plaży, w ostatniej chwili zaopatrujemy się w surowce do świętowania. W pewnym momencie przyłącza się do nas nieszczęśliwy steward z USA (jakże niefortunnie wybrał punkt na mapie, choć pewnie mógł wybrać tyle innych!), nasza rozmowa kończy się ucieczką Amerykanina przed moim ulubionym żonglerem, rozjuszonym opłakiwaniem niedawno zmarłego kota przez strachliwego stewarda. Od tego momentu nasze drogi – Joaquina i moja – rozchodzą się.
… is a seaside town filled with tourists (and so-called expats who felt comfortable enough to settle down here for a while) mainly from the United States, who have created for themselves something of a hipster-surfer English-speaking colony here, with customs more North American than Mexican. Hardly anyone here takes the trouble to learn even a few words of Spanish, the Mexicans are such strange little people who flit here and there and certainly need to be explained how they should live in their own country. The town is tailor-made for hipsters, with proper menus and prices swollen like a foot after a jellyfish burn. So far the influx of tourists doesn’t look like it’s going to diminish; they’ll probably be trampling each other soon.
Here I hang out with a Chicago rapper-to-be and a tarot fortune teller. Together we improvise a rap music video (“Beach Life Livin'”). Then I’m outta here.
… to miejscowość nadmorska, wypełniona po brzegi turystami (a także tzw. expatami, którzy poczuli się tu na tyle dobrze, że się zasiedzieli na dłużej) głównie ze Stanów Zjednoczonych, którzy stworzyli tu sobie coś na kształt hipstersko-surferskiej anglojęzycznej kolonii, w której obowiązują obyczaje bardziej północnoamerykańskie niż meksykańskie. Mało kto zadaje tu sobie trud, żeby nauczyć się choćby paru słów po hiszpańsku, Meksykanie to takie dziwne ludziki, które się pałętają to tu, to tam i na pewno potrzebują, żeby im objaśnić, jak powinni żyć we własnym kraju. Miasteczko jest dostosowane do potrzeb hipsterów, z odpowiednimi menu i cenami napuchniętymi jak stopa po oparzeniu przez meduzę. Na razie nie zapowiada się, żeby napływ turystów miał zmaleć, pewnie niedługo zadepczą się nawzajem.
Zadaję się tu z chicagowskim początkującym raperem i z wróżbitką tarotową. Wspólnymi siłami improwizujemy rapowy teledysk („Beach Life Livin’”). Znikam stąd.
M. I meet up with Eferh again in a seaside village – let’s call it M., because I don’t think I have permission to reveal its name and location, mainly because of the locals’ fears of an increased influx of foreigners, their buying up of land and the commercialisation of this still peaceful place. It was here that Eferh decided to purchase a large chunk of forest, a few hills and a stretch of river, and to create her dream community, where, in harmony with nature, it would be possible for everyone to devote themselves to both science and art. When I arrive here (January-February 2021), the project is still at a very early stage, the official procedures are underway, so for the time being, together with Eferh, her faithful companion Jorge and a couple of volunteers, we are just hanging out, getting to know the neighbours and friends and sunbathing. It is only towards the end of my stay that things take off: my friend takes possession of the land and gives us a guided tour of her property (I also made a video of this tour, explaining what the project is all about).
Ponownie spotykam się z Eferh w nadmorskiej wiosce – nazwijmy ją M., bo chyba wciąż nie mam zezwolenia na ujawnienie jej nazwy i lokalizacji, głównie z powodu obaw miejscowych przed wzmożonym napływem obcokrajowców, wykupowaniem przez nich ziemi i komercjalizacją tego wciąż spokojnego miejsca.
To tutaj Eferh postanowiła objąć pieczę nad wielkim kawałem lasu, kilkoma pagórkami i fragmentem rzeki i tu stworzyć swoją wymarzoną wspólnotę, gdzie, w harmonii z naturą, będzie można poświęcić się i nauce, i sztuce. Kiedy się tu zjawiam (styczeń-luty 2021) projekt jest wciąż na bardzo wczesnym etapie, trwają procedury urzędnicze, więc póki co wraz z Eferh, jej wiernym kompanem Jorge i parą wolontariuszy byczymy się, poznajemy sąsiadów i znajomych i plażujemy. Dopiero pod koniec mojego pobytu sprawy ruszają z kopyta: moja koleżanka wchodzi w posiadanie ziemi i robi nam oprowadzenie po swoich włościach (z tego oprowadzenia powstaje również materiał wideo, wyjaśniający, o co chodzi w projekcie).
… is a place where I only stopped for a moment. Notable event: in Manzanillo, on Campos beach, right next to the ugly power station, walking on the scalding black sand, I was unexpectedly treated to the sight of a whale lazily rolling over the waves. An incredible feeling, especially as the beach was completely empty, so you could say I was alone with the giant.
One other attraction is oundoubtedly a row of trees hidden in the residential area, bent to the ground by the weight of the iguanas that have taken a liking to them. If, after staring at them, you feel you need more – there is also an iguanarium nearby for you to visit.
Somewhere on the wayOn the wayManzanillo street artWhere I stayed
… to miejsce, w którym zatrzymałem się tylko na chwilę; z rzeczy godnych odnotowania – w Manzanillo, na plaży Campos, tuż przy szpecącej krajobraz elektrowni, spacerując po parzącym w stopy czarnym piasku, zostałem niespodziewanie uraczony widokiem wieloryba, leniwie przewalającego się po falach. Wrażenie niesamowite, tym bardziej, że plaża była całkiem pusta, można więc powiedzieć, że byłem sam na sam z olbrzymem.
Drugą niewątpliwą atrakcją jest kilka drzew ukrytych w dzielnicy mieszkalnej, uginających się pod ciężarem iguan, które je sobie upodobały. Jeśli komuś by było mało wpatrywania się w te smoki, to w pobliżu znajduje się również iguanarium.
A charming little town with seemingly nothing going on, but chatting to randomly met people (who, as it turned out, were more than happy to show me around and even invited me to visit their house, where, among other interior decorations, were plates with John Paul II’s face on them) makes you learn that the town likes hosting mural artists who regularly decorate empty spaces with colourful paintings. Another curiosity is the somewhat mysterious Chinese lead, which adds some colour to the Tecpan carnival (but not this year, because, you know, Covid). You can also eat at a Chinese place – good and cheap food. Chinese cuisine in Mexico is a great option for the low-budget traveller.
Urokliwe miasteczko, w którym na pozór nic się nie dzieje, alepo zagadaniu do losowo poznanych osób (które, jak się okazało, bardzo chętnie oprowadziły mnie po okolicy a nawet zaprosiły do siebie do domu, w którym jednym z elementów wystroju wnętrz były talerze z Janem Pawłem II), okazuje się, że miasteczko chętnie gości u siebie artystów-muralistów, którzy regularnie ozdabiają puste przestrzenie kolorowymi malunkami. Inną ciekawostką jest nie do końca wyjaśniony trop chiński, który dodaje kolorytu tecpańskiemu karnawałowi (ale nie w tym roku, bo Covid). U Chińczyka można też zjeść – dużo i tanio. Chińska kuchnia w Meksyku jest dobrą opcją dla niskobudżetowego podróżnika.
Acapulco There is a plague of rubbishy travelers spreading across the Internet, smearing the titles of their Acapulco vlogs with adjectives like ‘most dangerous’, ‘scary’, ‘extreme’, etc. The likes keep coming and the audience keeps groing, but these descriptions have little to do with reality (the stigmatisation of non-dangerous places by tourists, especially North Americans, who do not bother to do their homework and read about the destination before setting off and who fail to behave appropriately when they get there is a separate and very broad topic). The coastal area of the city is as safe as possible (an impression strengthened by the discreet presence of police armed to the teeth). Should you wish to venture into less secure areas for any reason, any passers-by you come across will certainly advise you against it and help you find a safer route. The city itself has its own special charm – it has a number of smaller and larger beaches (each with its own character), but the dense waterfront development and the large number of beachgoers make it less about connecting with nature and more about the sounds and smells that are man made. The whole time of my stay I have the impression of a certain temporal mismatch in the architecture, which certainly had its moment of glory a few decades ago, but is now getting older and older, and not in an elegant way. After some cracking down on the gangs and pushing them out of the tourist area, investors started coming in, this and that is being renewed, something new is being built here and there, but there is still a long way to go to regain the lost glory of the past…
Our Lady of Solitude CathedralUnexpected Diego Ribera art pieceStatue of Juan Gabriel, famous singerDCIM\PANORAMA\100_0392\DJIGold gold gold gold
W internetach rozpleniła się plaga chwast-podróżników, którzy okraszają tytuły swoich sprawozdań z Acapulco przymiotnikami typu „najbardziej niebezpieczne”, „straszne”, „ekstremalne” itp. Lajki lecą, widzów przybywa, ale z rzeczywistością nie mają te określenia zbyt wiele wspólnego (stygmatyzowanie nie-niebezpiecznych miejsc przez turystów, zwłaszcza północnoamerykańskich, którym nie chce się odrobić zadania domowego i poczytać o miejscu docelowym przed wybraniem się w podróż i którzy nie potrafią się odpowiednio zachować, gdy tam dotrą to osobny i bardzo rozległy temat). Strefa przybrzeżna miasta jest jak najbardziej bezpieczna (wrażenie to wzmacnia dyskretna obecność uzbrojonej po zęby policji). Gdybyście chcieli z jakichś względów zapuścić się w mniej pewne rejony, to z całą pewnością wszyscy przechodnie, na których natraficie, odradzą wam i pomogą znaleźć bezpieczniejszą trasę.
Samo miasto ma swój szczególny urok – posiada wiele mniejszych lub większych plaż (każda o swojej specyfice), ale gęsta zabudowa nabrzeżna i duża ilość plażowiczów sprawiają, że mniej się tu obcuje z naturą a bardziej z odgłosami i zapachami „man made”. Cały czas towarzyszy mi tu wrażenie pewnego niedopasowania czasowego architektury, która na pewno miała swoją chwilę chwały parę dekad temu, teraz zaś coraz bardziej się starzeje i to chyba niekoniecznie w elegancki sposób… Po jako-takim rozprawieniu się z gangami i wypchnięciu ich poza obszar turystyczny, pojawiają się inwestorzy, to i owo się odnawia, tu i ówdzie buduje się coś nowego, ale droga do odzyskania minionej chwały jest jeszcze bardzo długa…
Marquelia I recommend going to the beach here and jumping into the San Luis River and letting it carry you all the way to the ocean. It’s a very pleasant sensation when the warm water pushes you all the way to the estuary, carefully laying you down on the sand while cool ocean waves begin to tickle your feet. There is also an abundance of birds to watch as you walk along the riverbank. You can also sunbathe and sip a beer while sitting in simple but friendly beachside pubs.
Polecam tu wybrać się na plażę i wskoczyć do rzeki San Luis i dać się jej ponieść aż do oceanu. Bardzo przyjemne wrażenie, gdy ciepła woda pcha mnie aż do ujścia, ostrożnie kładąc mnie na piasku, a moje stopy zaczynają łaskotać chłodne oceaniczne fale. Dookoła jest też mnóstwo ptactwa, które można obserwować, spacerując brzegiem rzeki. Można też poplażować i posączyć piwo, rozsiadając się w prostych, ale sympatycznych przyplażowych knajpkach.
This is a small seaside town, with its own airport and several beaches of various shapes and sizes. There is something for locals and hipsters alike, for loners and for fans of crowds. There are a couple of cool restaurants, a couple of nice and cheap hotels, and one that is too expensive for my budget, but I still manage to squeeze into it in exchange for shooting promotional content. The receptionist who works at the hotel, having heard about the filming activities, strikes up a conversation and tells me about his music. In the end, I shoot another video in the interiors and exteriors of the hotel – this time for Melchor Viyella’s ‘Canción de Amor’. Melchor also tells me about his youth, about mafia fights for control of the beaches, about comic books, about the hard life of a sensitive musician.
The Polish ‘House of Dumplings’ (Casa de Pierogi) had its headquarters in Puerto Escondido (no longer there, they moved out), which was a very pleasant surprise – the pierogi tasted very Polish, the Polish vodka evoked Polish melodies sung in the middle of the night. It is also possible to fall in love with this town. Or fall in love IN this town. And to find a faithful companion who will put my journeys into plural from now on. The companion’s name is Citlali (which means “star” in Nahuatl).
To małe miasteczko nadmorskie, z własnym lotniskiem i kilkoma plażami o różnych kształtach i rozmiarach. Jest i coś dla miejscowych, i dla hipsterów, dla samotników i dla wielbicieli tłumów. Kilka fajnych restauracyjek, parę sympatycznych i tanich hoteli, a także jeden za drogi na moją kieszeń, ale i tak udaje mi się do niego wkręcić w zamian za nakręcenie materiału promocyjnego. Pracujący w tymże hotelu recepcjonista, dowiedziawszy się o działaniach filmowych, zagaduje do mnie i opowiada mi o swojej muzyce. Koniec końców, kręcę we wnętrzach i zewnętrzach hotelu jeszcze jeden klip – tym razem teledysk do „Canción de Amor” Melchora Viyella. Melchor opowiada też mi o swojej młodości, o mafijnych walkach o kontrolę nad plażami, o komiksach, o ciężkim życiu wrażliwego muzyka.
W Puerto Escondido miał (już nie ma, wyprowadzili się stąd) swoją siedzibę polski „Dom Pierogów” (Casa de Pierogi), co było bardzo przyjemnym zaskoczeniem – pierogi smakowały bardzo polsko, polska wódka wywoływała polskie melodie śpiewane w środku nocy.
W miasteczku tym można się również zakochać. Więcej, zakochać się i znaleźć wierną towarzyszkę, która sprawi, że od tej pory podróże będę odbywać w liczbie mnogiej. A na imię jej Citlali (co oznacza gwiazdę w języku nahuatl).
A paradise for European modern hippies, hipsters, hippos, yogis, shamans and other interesting characters. Plus the only legal nudist beach in the whole country (Zipolite). One totally exceptional event that I witnessed here: on the rock of Punta Cometa, completely by chance, surrounded by modern-day hippies who knew full well what was going on and came here in big numbers, I had the opportunity to watch the sunset on one side and the immediately following moonrise on the other. I don’t know what exactly this might mean in chakra terms, but it certainly didn’t hurt to be there at the right time.
Sun setting…… and moon risingThe sea is litterally spitting out sardines
Raj dla europejskich współczesnych hippisów, hipsterów, hipopotamów, joginów, szamanów i innych ciekawych postaci. Plus jedyna legalna plaża nudystów w całym kraju (Zipolite).
Ze zdarzeń absolutnie wyjątkowych: na skale Punta Cometa, zupełnie przypadkiem, otoczony współczesnymi hippisami, którzy dobrze wiedzieli, co się święci i przybyli tu tłumnie, miałem okazję obejrzeć zachód słońca z jednej strony i natychmiast po nim następujący wschód księżyca z drugiej. Nie wiem, co dokładnie może to oznaczać w wymiarze czakralnym, ale na pewno mi nie zaszkodziło.
It’s a small town on the way to the regional capital of Oaxaca, famous for its hallucinogenic mushrooms (as reflected in numerous mushroom-themed murals and a couple of people trippin’here and there) and some nice views of the surrounding mountains. From the heat of the coast, I roll into into a pleasant chill (not-so-pleasant in the evening and at night though, especially given my hostel is a wooden hut with a cold wind blowing in through the cracks). During the day, it’s worth walking around and breathing in the mountain air, grabbing some snack in a few nice bars/restaurants and then we are good to move on towards the regional capital.
To mała miejscowość w drodze do stolicy regionu Oaxaca, słynąca z grzybków halucynogennych (co znajduje odzwierciedlenie w licznych muralach o tematyce grzybowej i paru osobach przebywających odmiennych stanach świadomości) oraz paru ładnych widoków na okoliczne góry. Z upalnego wybrzeża wpadam w przyjemny chłodek (a nawet nie do końca przyjemny wieczorem i w nocy, zwłaszcza, że mój hostel to drewniana chatka, do wnętrza której szczelinami wdziera się zimny wiatr). Za dnia warto pochodzić dookoła i powdychać górskie powietrze, nadziać coś na widelec w kilku sympatycznych knajpkach i ruszyć dalej, w stronę stolicy regionu.
Oaxaca This is the town where you’re very likely to bump into a festival or street parade (during which someone will surely treat you to some homemade strong liquor – a very intense experience, especially on a hot day). The largest festival is that of Guelaguetza, celebrated in July, which dates back to pre-Columbian times and now neatly combines Marian cult with a presentation of the many cultures of the Oaxaca region (the percentage of people declaring themselves to be Indians of different tribes here is 30%, much higher than the Mexican average). There are also many beautiful churches, craft and art shops, charming squares and plazas. On the food side of things, the characteristic element of the regional cuisine is mole (a sauce made of a multitude of different elements, it comes in different colours and types, all of them delicious) and chocolates (there is even a Hotel Chocolate, that fills with the smell of brewed from early morning).
There is also a bar with the graceful name ‘Tercer Mundo'(Third World), where I meet a merry crew led by a certain Machete. In the course of a conversation, one of Machete’s colleagues demonstrates his skills as an ex-karateka (the silhouette of the karateka has been lost lont time ago, now I see a strong resemblance to that of Kung-Fu Panda) and one gentleman appears, holding two metal rods in his hands and offering electric shock for a small fee (this is very healthy, Machete explains to me, and tells me to increase the voltage, although his face has already turned red and is contorting in a grimace of pain).
A must-see is Monte Albán, a great cultural and religious centre, founded by the mysterious Olmecs and extended by the Zapotecs. It is definitely worth wandering around the step pyramids and imagining how full of people and bustling the plazas must have once been – now they are covered in a carpet of grass and frequented by the gusty wind (and the crowds of tourists, who are scarce this time – because of Covid).
The area around Oaxaca City is also worth wandering around; we only had the chance to visit a few from the long list of interesting places:
Mr ShoeshineSanto Domingo churchSanto Domingo churchSan Jose churchCheap electric shock serviceGuelaguetza…… and other festivalsMonte Albán
To miasto, w którym prawdopodobnie traficie na jakiś festiwal lub paradę uliczną (podczas której ktoś was na pewno poczęstuje domowej roboty silnym trunkiem – moc wrażeń, zwłaszcza w upalny dzień). Największym z festiwali jest Guelaguetza, obchodzona w lipcu, wywodząca się z czasów prekolumbijskich, a obecnie zgrabnie łącząca kult maryjny z prezentacją rozlicznych kultur regionu Oaxaca (odsetek osób deklarujących się jako Indianie różnych – często bardzo różnych od siebie – plemion wynosi tu 30% i jest o wiele wyższy od średniej meksykańskiej).
Sporo tu też pięknych kościołów, sklepików z rzemiosłem i sztuką, urokliwych placów i placyków. Z kolei charakterystycznym elementem kuchni regionalnej jest mole (sos z mnóstwa różnych elementów, występuje w różnych kolorach i rodzajach, co jeden to pyszniejszy) i czekolady (jest nawet hotel Czekolada, od rana wypełniony zapachem zaparzonego kakao).
Jest tu też bar o wdzięcznej nazwie „Tercer Mundo”(Trzeci Świat), w którym poznaję wesołą kompanię dowodzoną przez niejakiego Machete. W trakcie rozmowy jeden z kolegów Machete demonstruje swoje umiejętności byłego karateki (sylwetka karateki gdzieś się zagubiła, obecnie widzę spore podobieństwo do Kung-Fu Pandy), zjawia się też pan, dzierżący w dłoniach dwa metalowe pręty i za drobną opłatą kopie prądem (to bardzo zdrowe, tłumaczy mi Machete i każe zwiększać napięcie, choć twarz mu cała czerwienieje i wykrzywia się w grymasie bólu).
Obowiązkowym punktem do zwiedzenia jest Monte Albán, wielkie centrum kulturalne i religijne, założone przez tajemniczych Olmeków a rozbudowane i przez Zapoteków. Zdecydowanie warto powłóczyć się po piramidach schodkowych powyobrażać sobie, jak pełne ludzi i gwarne musiały kiedyś być place, które obecnie pokryte są dywanem trawy i odwiedzane przez hulający wiatr (i przez rzesze turystów, których tym razem jest jak na lekarstwo – bo Covid).
Po okolicach miasta Oaxaca też warto się powłóczyć, my mieliśmy okazję zwiedzić tylko kilka z z długiej listy ciekawych miejsc:
A very important site in Zapotec culture – a temple complex and burial site dating back over a thousand years, like many others, well preserved, due to the cool and dry climate of the region.
Árbol del Tule
An ancient (more than 2,000 years old!) and large tree with a circumference of 42 metres (this impressive figure is achieved thanks to the considerable corrugation of the trunk) growing next to the church of Santa María del Tule.
Tlacolula
A very pleasant market and church – good enough for a short visit.
Yagul
Zapotec ruins that we didn’t get to visit (because Covid), but at least we got a glimpse of them from a drone’s point of view.
El Arbol de TuleMitlaTlacolulaMamey in Tlacolula marketYagulMezcal break
Bardzo ważne miejsce w kulturze zapoteckiej – kompleks świątynny i miejsce pochówku sprzed ponad tysiąca lat, jak wiele innych, dobrze zachowany, ze względu na chłodny i suchy klimat panujący w regionie.
Árbol del Tule
Stareńkie (ponad 2000 lat!) i wielgachne drzewo o obwodzie 42 m (ten imponujący wynik osiągnęło dzięki sporemu pofałdowaniu pnia) rosnące przy kościele w Santa María del Tule.
Tlacolula
Bardzo sympatyczne targowisko i kościół – w sam raz na wizytę przejazdem.
Yagul
Ruiny zapoteckie, których nie udało nam się zwiedzić (bo Covid), ale chociaż rzuciliśmy na nie okiem z perspektywy drona.
This is a town a bit to the north that is also well worth visiting and spending a few days there (in our case, these were exceptionally hot days; Cuicatlán seems to collect heat from the whole region, sculpt it into a hot and humid ball and throw it at two surprised travellers). In addition to its own personal charm, centred around the Zocalo (central square) with a few streets diverging from it, Cuicatlán also has the Río Grande to offer, a river along which to stroll and cool off safely – especially in the dry season when water doesn’t flow much; and, even more importantly, there is the Tehuacán-Cuicatlán Canyon and the entire reserve that surrounds it. It’s a place not to be missed: a beautiful, varied, albeit very dry and cactus-covered landscape that is suddenly split in half by a deep ditch, along which colourful parrots fly and shriek in the morning and afternoon. Definitely worth it! As in many other places in Mexico, the system of organising entry is quite chaotic, we decided to just go for it without organising or paying for anything – and it was the right decision, it was only on the way back that someone asked us for tickets, but we just pretended we had no idea about it and then nobody insisted too much.
Santo Dominguillo
This is a tiny village south of Cuicatlán, which we visited to ask around where to find prehistoric cave paintings nearby. We didn’t find the paintings, but we did see a nice church and wandered some paths winding among cacti growing into fantastic shapes. We also met an elderly lady, with whom we then stayed and tasted a new fruit called zapote.
This little trip around the Oaxaca region was followed by a return to the capital, which has already been mentioned, so I’ll focus on what can be found around CDMX and then head north along the coast to the very south-eastern tip of Mexico.
To miasteczko położone kawałek na północ, które również warto odwiedzić i spędzić tam kilka dni (w naszym wypadku były to dni wyjątkowo upalne, Cuicatlán zdaje się zbierać ciepło z całego regionu, ugniata je w gorącą i wilgotną kulę i rzuca nią w dwójkę zaskoczonych podróżników). Oprócz własnego uroku osobistego, skoncentrowanego wokół Zocalo, czyli placu centralnego o paru uliczek odeń odchodzących, Cuicatlán ma do jeszcze do zaoferowania Río Grande, rzekę wzdłuż której można pospacerować i bezpiecznie się schłodzić – zwłaszcza w porze suchej, gdy wody nie płynie za wiele, a także, a nawet przede wszystkim kanion Tehuacán-Cuicatlán i cały rezerwat, który go otacza. To punkt, którego nie wolno sobie odpuścić: piękny, różnorodny, choć bardzo suchy i kaktusowy pejzaż, który nagle rozrywa na pół głęboki rów, po którym nad ranem i po południu latają i powrzaskują kolorowe papugi. Zdecydowanie warto! Jak w wielu innych miejscach w Meksyku, system organizowania wstępu jest dość chaotyczny, my postanowiliśmy pójść na rympał, bez organizowania i opłacania niczego – i była to właściwa decyzja, dopiero w drodze powrotnej ktoś nas zagaił o bilety, ale nie wiedzieliśmy, rzecz jasna, o co im chodzi i nikt się specjalnie o to nie wściekał.
Santo Dominguillo
To maleńka miejscowość na południe od Cuicatlán, którą odwiedziliśmy, żeby popytać, gdzie w pobliżu znajdują się prehistoryczne malunki naskalne. Malunków nie odnaleźliśmy, zobaczyliśmy za to sympatyczny kościółek i poszwendaliśmy się po ścieżkach wijących się pośród kaktusów o fantastycznych kształtach. Spotkaliśmy też starszą panią, u której się potem zasiedzieliśmy i popróbowaliśmy nowych owoców, które zwą się zapote.
Po tej rundce po regionie Oaxaca nastąpił powrót do stolicy, o której już było, zatem skupię się na tym, co dookoła CDMX, aby następnie ruszyć północnym wybrzeżem na sam południowo-wschodni kraniec Meksyku.
Teotihuacan A sizable archaeological park, with the monumental pyramids of the Moon and Sun. Quite a touristy place, but well worth a visit; walk around and check out the ancient sculptures. I also recommend visiting the small museum, with some interesting artefacts and reconstructions of paintings.
Sporych rozmiarów park archeologiczny, z monumentalnymi piramidami Księżyca i Słońca. Dość oblegane to miejsce, ale warto się tu wybrać i nie przeoczyć starożytnych rzeźb. Polecam też odwiedzić niewielkie muzeum, z paroma ciekawymi artefaktami i rekonstrukcjami malowideł.
Mixquic You should go to this town, located within the CDMX boundaries, around Dia de Muertos. And it is best to go there a bit earlier, as the festivities start on 31 October and the journey takes a long time – whole crowds of local tourists want to warm themselves in the light of the candles in the tiny cemetery in the centre of Mixquic. The locals themselves show truly angelic patience, enduring the invasion of curious visitors and trying to spend quality time with their loved ones laid to rest in their graves, beautifully decorated with orange chrysanthemums during this special time. In and around the Zocalo, you can also check out the decorations, with the main theme being skeletons, you can also enjoy a cup of homemade ponche, sold in the gates of the townhouses. The Dia de Muertos stretched out for a couple of days, as you have to fit in ceremonies focusing on dead children, visits from known and unknown neighbours, combined with paying tribute to their dead (often in exchange for small treats), and also find time to visit the cemetery. In addition, in the main square you can find a picturesque crowd performing ritual drumming throughout the night, trying to preserve pre-Columbian traditions. Interestingly, the town is completely unsuited to hosting tourists (who usually drop in for a couple of hours and leave the same day) – you have to ask around in the shops to find someone who knows someone who will rent a room (which in our case turns out to be four bare walls and a floor, but luckily the owner throws us a few blankets from which we can improvise a bed).
Do tego miasteczka, położonego w granicach CDMX należy się wybrać w trakcie Święta Zmarłych. A najlepiej wybrać się ze sporym wyprzedzeniem, bo świętowanie zaczyna się tam już 31 października, a podróż trwa nadspodziewanie długo – całe rzesze lokalnych turystów chcą się ogrzać w świetle zniczy na maleńkim cmentarzu w centrum Mixquic. Sami mieszkańcy wykazuję się iście anielską cierpliwością, znosząc natarcie ciekawskich przybyszów i starając się spędzić „quality time” ze swoimi bliskimi, złożonymi w grobach, w tym szczególnym okresie przystrojonych pomarańczowymi chryzantemami. Na Zocalo i dookoła można też popodziwiać dekoracje, będące wariacjami na temat kościotrupów, i napić się domowego ponche, sprzedawanego w bramach kamienic. Święto Zmarłych jest tu rozciągnięte w czasie, bo trzeba w kilku dniach zmieścić celebrowanie zmarłych dzieci, odwiedziny znanych i nieznanych sąsiadów, połączone z oddaniem czci ich zmarłym (często w zamian za drobne smakołyki), a także wizytę na cmentarzu. Dodatkowo, na placu głównym przez całą noc trwa rytualne bębnienie i malownicze koczowanie tłumku osób, starających się zachować prekolumbijskie tradycje. Co ciekawe, miasteczko jest zupełnie nieprzystosowane do goszczenia turystów (którzy zazwyczaj wpadają na chwilę i tego samego dnia wyjeżdżają) – trzeba popytać w sklepikach, żeby znaleźć kogoś, kto zna kogoś, kto wynajmie pokój (który w naszym wypadku okazuje się być czterema gołymi ścianami i podłogą, ale całe szczęście właściciel podrzuca nam kilka koców, z których można zaimprowizować posłanie).
A big city very close to the CDMX, where you can admire both the old buildings in the centre and the more modern architecture, in the form of the Baroque Museum (sounds boring? Trust me, it is not – you have to see that impressive edifice designed by Toyo Itō). Interesting fact: Puebla is home to the world’s smallest volcano, Cuexcomate. Now extinct, it is a peculiar tourist attraction that you can walk around, climb to the top and descend the stairs to the centre without sweating.
Here you should also taste the famous mole poblano, at least as popular as the mole from Oaxaca.
Wielkie miasto bardzo blisko CDMX, w którym warto popodziwiać zarówno starą architekturę w centrum, jak i tę bardziej nowoczesną, w postaci muzeum baroku (brzmi nudnawo? Nic podobnego, warto się tam wybrać, choćby po to, aby obejrzeć imponujący gmach zaprojektowany przez Toyo Itō ).
Ciekawostka: w Puebla znajduje się najmniejszy wulkan świata, Cuexcomate. Od dawna wygasły, stanowi osobliwą atrakcję turystyczną, którą można obejść dookoła, wejść na szczyt i zejść schodami do środka, nie zasapawszy się ani trochę.
Tutaj też warto skosztować słynnego mole poblano, co najmniej równie popularnego jak mole z Oaxaca.
Pachuca … is a pleasant interchange town. It is famous above all for the first Mexican football club and the so-called monumental clock on the tower in the market square (maybe they were exaggerating a bit about that monumentality:). There is also an oversized mural, spread over many buildings adjacent to a hill – it blends into a sensible whole when viewed from the right angle.
… to sympatyczne miasto przesiadkowe. Słynie przede wszystkim z pierwszego meksykańskiego klubu piłkarskiego i tzw. monumentalnego zegara na wierzy w rynku (z tą monumentalnością nie ma co przesadzać:). Jest tu też przeogromny mural, rozsmarowany na wielu budynkach przyklejonych do wzgórza – zlewa się w sensowną całość, kiedy popatrzeć nań pod odpowiednim kątem.
Xalapa Xalapa, on the other hand, is an interesting town, where you can feel the good energy generated by its sizeable student population. The cathedral, with its sloping floor, is worth a visit – by the way, the whole town is built on a very undulated terrain, which adds to the charm of the colourful streets. There is also an excellent museum of anthropology, where the most impressive are the artefacts of the Olmec culture, the most spectacular example of which are the large stone heads, whose technology of manufacture and especially of transport is still being worked out by scientists.
Nearby Xalapa you can also find:
Xico (and Coatepec on the way)
– a small town with supposedly very colourful streets (and there are some, but nothing to go crazy about) and nice landscapes (also nothing too special, especially with not so good weather); according to Google, there is supposed to be a cheap hostel here – instead I find a private property and a dog that treats me like an intruder and wants to bite my leg off… The town also boasts an active corrida, which for me personally is a sign of barbarism. Overall a failed mission, the only positive note being being treated to homemade alcohol by a group of local farmers partying on the pavement.
Xalapa z kolei to ciekawe miasto, w której da się wyczuć dobrą energię wytwarzaną przez sporą populację studentów. Warto tu odwiedzić katedrę, której oryginalności dodaje katedra z pochyłą posadzką – zresztą, całe miasto jest mocno pofałdowane, co dodaje uroku kolorowym uliczkom. Jest tu także świetne muzeum antropologii, w którym największe wrażenie sprawiają artefakty kultury olmeckiej, której najbardziej imponujący przykład stanowią wielkie kamienne głowy, nad których technologią wykonania, a zwłaszcza transportu wciąż głowią się naukowcy.
W pobliżu Xalapy jest jeszcze:
Xico (a po drodze Coatepec)
– maleńkie miasteczko, w którym mają być kolorowe uliczki (i są, ale bez przesady), mają być ładne pejzaże (też bez rewelacji, zwłaszcza że pogoda taka sobie), wg Google ma być tani hostel – zamiast niego jest prywatna posesja i pies, który traktuje mnie jak intruza i chce mi odgryźć nogę… W dodatku jest tu czynna corrida, co dla mnie osobiście jest przejawem barbarzyństwa. Ogólnie misja zakończona niepowodzeniem, jedynym pozytywnym akcentem jest bycie poczęstowanym domowej roboty alkoholem przez imprezującą na chodniku grupkę miejscowych rolników.
Papantla The main attraction here is a flagpole around which loons go in circles while hanging head down – in the past it was believed that this ritual helped convince the gods to send rain down to the earth.
Główną atrakcję stanowi tu maszt, wokół którego krążą zawieszeni głową w dół wariaci – w przeszłości wierzono, iż ten rytuał pomaga w przekonaniu bogów do zesłania na ziemię deszczu.
Orizaba We are slowly moving away from the centre of Mexico. I set aside a couple of days to stay in Orizaba, quite a nice town in the shadow of Pico de Orizaba – the highest mountain in Mexico, a towering 5636m volcano (dormant, last eruption in 1846, but rumoured not to have said its last word yet). First, I catch a bus to the town of Perla and on to tiny villages villages from where I can see the Pico in all its majesty. Then, on foot, I walk further to get an even better view of the impressive snow-capped peak. I return on foot, as buses (and any vehicles at all) only run here in the morning.
In Orizaba, you can also wander around picturesque corners, parks and even take a ride in a cable car moving above the town. There’s also a river, flowing through the centre itself, in one of its sections decorated with murals and other art-like objects. Unfortunately, it also adjoins something between a zoo and an animal concentration camp, crammed into very small spaces to the delight of passers-by.
Painting by José Clemente OrozcoRiver artGustave Eiffel’s Palacio de HierroChecking out Pico de OrizabaA very good dinner here
Powoli oddalamy się od centrum Meksyku. Parę dni przeznaczam na pobyt w Orizabie, całkiem sympatycznym mieście w cieniu Pico de Orizaba – najwyższej góry w Meksyku, wznoszącego się na 5636 m wulkanu (drzemiącego, ostatnia erupcja w 1846 r., ale ponoć nie powiedział jeszcze ostatniego słowa). W pierwszej kolejności łapię busika do miejscowości Perla i dalej, do wiosek, z których można dojrzeć Pico w całym jego majestacie. Potem, już piechotą drepczę jeszcze dalej, żeby jeszcze bardziej napatrzeć się na imponujący, ośnieżony szczyt. Z powrotem wracam piechotą, bo busiki (i w ogóle jakiekolwiek pojazdy) kursują tu tylko rano.
W Orizabie można też powłóczyć się po malowniczych zakątkach, parkach, a nawet pobujać się w gondolach sunących po kablach zawieszonych nad miastem. Jest tu też rzeka, przepływająca przez samo centrum, na jednym fragmencie obficie udekorowane muralami i innymi sztukopodobnymi obiektami. Niestety, przylega do niej również coś pomiędzy zoo a obozem koncentracyjnym dla zwierząt, powciskanych w bardzo małe przestrzenie ku uciesze przechodniów.
Cordoba A short social visit to Cordoba, the city in which Joaquín, my juggler friend, now resides, with whom we chat all night and in the morning we admire the sunrise painting the violets and oranges aroun Pico de Orizaba. More sightseeing in the Zocalo, soome walking by the river and it is the time to say our goodbyes…
Krótka wizyta towarzyska w Cordobie – mieście w którym obecnie pomieszkuje Joaquin, mój zaprzyjaźniony żongler, z którym przegadujemy całą noc i nad ranem podziwiamy wschód słońca malujący nam fioletami i pomarańczami Pico de Orizaba. Jeszcze zwiedzanie Zocalo, spacer nad rzeką i pożegnań nadszedł czas…
Veracruz Once a beautiful city, now in quite a poor shape… Shabby plasterwork and crumbling townhouses. Plus a few kilometres of dark sand beaches, some sculptures glorifying the city’s past…. Here we take a nostalgic wander along the route of Citlali’s memories of family holidays. In the evenings (in non-pandemic times) you can also find squares filled with dancing crowds of locals.
Niegdyś piękne miasto, obecnie mocno podupadłe… Odrapane tynki i zapadające się w sobie kamienice. Do tego parę kilometrów ciemnopiaszczystych plaż, trochę rzeźb gloryfikujących przeszłość miasta… Robimy tu sobie nostalgiczną wędrówkę trasą rodzinno-wakacyjnych wspomnień Citlali. W czasach niepandemicznych można tu też trafić na placyki wypełnione w godzinach wieczornych tłumami roztańczonych mieszkańców.
Villahermosa In Villahermosa, the capital of the state of Tabasco, we make a short stopover, during which we visit Parque la Venta with its large Olmec stone heads scattered here and there. This is where, for the first time, we have close encounters of the third kind with coati, known here as tejon – animals whose cuddly yet bizarre nature we were not prepared for… They are sort of badger-ridges with long tails, raised like antennae. It was our first encounter with them, but not the last…
W Villahermosa, stolicy stanu Tabasco, robimy sobie krótki postój, podczas którego odwiedzamy Parque la Venta z porozrzucanymi to tu, to tam wielkimi kamiennymi głowami olmeckimi. Tutaj też po raz pierwszy mamy bliskie spotkania trzeciego stopnia z coati, zwanymi tutaj tejon – zwierzakami, na których miluśność ale i dziwolągowatość nie byliśmy przygotowani… To takie borsuko-ryjówki z długimi ogonami, zadartymi jak anteny. Pierwsze to z nimi spotkanie, ale nie ostatnie…
Palenque The main advantage of travelling during a pandemic is that many tourist sites are virtually empty. This is true, for example, of the ruins at Palenque, where the ancient Mayan structures crouch modestly in the shade of the trees and accept the admiration of travellers. Elegant pyramids, intriguing sculptural fragments and the sounds of the forest create a very pleasant atmosphere. It’s not yet the biggest archaeological park we’ll come to visit, but one should build the tension gradually, right? It’s also definitely worth taking a few moments to visit the nearby museum, where there are quite a few fascinating artefacts to see. The main attraction is a copy of the sarcophagus lid of the ruler of the city-state of Palenque, Pakal – decorated with, among other things, a number of glyphs that give an insight into the ancient Mayan writing system. Pakal, on the other hand, was ruler from 615 and reigned for 68 years, which makes him one of the longest ruling emperors of all time.
Podróżowanie w czasie pandemii ma tę zaletę, że wiele turystycznych miejsc jest właściwie pustych. Dotyczy to np. ruin w Palenque, gdzie starożytne majańskie budowle przycupnęły skromnie w cieniu drzew i wyrozumiale akceptują zachwyt podróżników. Eleganckie piramidy, intrygujące fragmenty rzeźb i odgłosy lasu tworzą bardzo przyjemną atmosferę. To jeszcze nie te największe parki archeologiczne, które przyjdzie nam zwiedzić, ale napięcie należy stopniować… Zdecydowanie warto poświęcić też parę chwil na zwiedzeniem pobliskiego muzeum, w którym do obejrzenia jest sporo fascynujących artefaktów. Główną atrakcją jest kopia pokrywy sarkofagu władcy miasta-państwa Palenque, Pakala – ozdobionej m.in. wieloma glifami, które dają wgląd w dawny system piśmienniczy Majów. Pakal zaś był władcą od 615 r. i panował przez 68 lat, co lokuje go w światowej czołówce jeśli chodzi o czas rządów.
The Chiapas region definitely stands out – it is a very interesting place in terms of organisation and independence from the central government. Communities here organise themselves into what are known as caracoles (snails), characterised by a flattened hierarchy – each village decides for itself, with the whole community participating in decision-making. At the entrances to some villages there are sign posts prohibiting the state police from interfering in internal affairs. And we are told that the police respect these restrictions so as not to irritate the hardy villagers. We visit one such caracol village that manages the nearby waterfalls, called Cascadas de Agua Azul. Tourists are few, locals are pleasantly surprised and resolute kids hurriedly pick fruit from trees and try to sell it to tourists. And the waterfall itself makes a very positive impression, although the weather is far from perfect.…
Region Chiapas, w którym się znajdujemy, to ewenement w skali nie tylko Meksyku – bardzo ciekawy pod względem organizacji i niezależności od władz centralnych. Społeczności organizują się tutaj w tzw. caracoles (ślimaki), charakteryzujące się spłaszczoną hierarchią – każda wioska decyduje o sobie, przy udziale całej społeczności w podejmowaniu decyzji. Przy wjazdach do niektórych wsi stoją tablice, zabraniające policji stanowej mieszać się w sprawy wewnętrzne. I ponoć policja respektuje te ograniczenia, żeby nie drażnić hardych wieśniaków.
Odwiedzamy jedną z takich caracolowych wiosek, która zarządza pobliskimi wodospadami, które zwą się Cascadas de Agua Azul. Turystów to mało, ludzie mile zaskoczeni, rezolutne dzieciaki naprędce zrywają owoce i próbują je sprzedawać turystom. A sam wodospad robi bardzo pozytywne wrażenie, choć pogoda daleka od idealnej…
A very popular tourist destination in the Chiapas region, it is full of interesting architecture, especially sacral (cool view of the city from San Cristobalito church located on a hill), with several colourful markets, cool cemetery as well as a ton of infrastructure made exclusively for tourists, who come here in big numbers, perhaps even too big to appreciate the beauty of the town. There is also a problem with access to good quality water, mysteriously linked to the presence of a Coca-Cola factory nearby.
The cathedralArch of CarmenSanto Domingo churchZocaloSan Cristobalito churchCemetery
Wielce popularne miejsce na turystycznej mapie regionu Chiapas, pełne interesującej architektury, zwłaszcza sakralnej (niezły widok na miasto spod kościoła San Cristobalito), z kilkoma barwnymi targowiskami, fajowym cmentarzem a także z masą infrastruktury zrobionej wyłącznie pod turystów, których tu sporo, może nawet za dużo, by móc docenić piękno miasta. Występuje tu też problem z dostępem do dobrej jakości wody w rurociągach, w tajemniczy sposób powiązany z obecnością nieopodal fabryki Coca-Coli.
A natural wonder… The gorge of the Grijalva River, surrounded at this point by rocks shooting up to 1,200 metres high. Travelling in one of the boats docked in the village of Chiapa de Corzo (I recommend figuring the real price first and not getting tricked into tipping the guide), we get amazed by those impressive blocks of rock, bending the river into a zigzag; by not-so-obvious waterfalls, such as the one that carved something like a huge Christmas tree on one of the slopes… If you are lucky, you can also spot crocodiles sunbathing on the shore.
As for the town itself – make sure you visit the former convent of Santo Domingo – now transformed into a gallery and a cultural centre.
Kanion – cud natury… Przełom rzeki Grijalva, otoczonej w tym miejscu skałami wystrzelającymi na wysokość nawet 1200 m. Podróżując jedną z łodzi cumujących w miejscowości Chiapa de Corzo (zalecam zapoznać się z prawdziwym cennikiem i nie dać się wmanewrować w napiwek dla przewodnika), możemy się rozdziawiać i podziwiać imponujące bloki skalne, wyginające rzekę w esy-floresy, nieoczywiste wodospady, jak np. ten, który wyrzeźbił na jednym ze zboczy coś na kształt wielkiej choinki a przy odrobinie szczęścia możemy dostrzec opalające się na brzegu krokodyle.
W mieście warto odwiedzić były konwent Santo Domingo – obecnie przekształcony w galerię/muzeum i centrum kultury.
San Juan de Chamula This is home to a very special and mysterious church whose magic is guarded by its inhabitants, who do not allow photographs to be taken in its interior. And inside… it feels a bit like a horror movie but also like a fairy tale. In the darkened interior of the Catholic church, a layer of smoke hangs in the air, candles burn, and on the floor heaped with hay, sit the local worshippers and offer sacrifices of live chickens and Coca-Cola. A magical yet unsettling place where pre-Columbian and Catholic traditions merge.
Mieści się tu bardzo szczególny i tajemniczy kościół, którego magii strzegą mieszkańcy, nie pozwalający na wykonywanie wewnątrz zdjęć. A wewnątrz… atmosfera ni to z horroru, ni to z baśni. W przyciemnionym wnętrzu katolickiego kościoła w powietrzu kłębi się dym, palą się świece, na podłodze obrzuconej sianem, zasiadają miejscowi wierni i składają ofiary z kur i z Coca-Coli. Magiczne ale i niepokojące miejsce, w którym łączą się tradycje prekolumbijskie i katolickie.
Campeche The hands down favourite memory from Campeche (the state capital of the same name): escaping the rain that burst abruptly, messing up our walk along the seaside promenade. Seeking shelter, we stop under the canopy of a house, from which we hear the sound of a piano – someone is very skilful at playing lyrical melodies here. We peek inside through the open door. The pianist notices us and our soaking problem and invites us inside with a friendly gesture. We settle comfortably in the living room and engage in a long conversation about everything and nothing, about travel, music, Chopin… From time to time, Mr Tiberio (what an unusual name!) sits down at the piano and gives us beautiful musical interludes. Afterwards, we still go for an evening walk together and watch the seaside fountain show.
The second unforgettable image from Campeche is another show, this time presented by nature itself: from the dry and safe shore, we watch the dark blue in the distance being lit up every now and then by lightning, forming fantastic, broken patterns. The show goes on for a minute, a quarter of an hour, an hour… After a while, we return to the hotel as the act keeps happening behind us.
The city boasts an impressive 17th-century city wall, which is very well preserved to this day, tightly surrounding the elegant historic centre. Plus the usual stuff one finds in any Mexican city: colourful buildings, churches and plenty of pubs and restaurants.
Ulubione wspomnienie z Campeche (stolicy stanu o tej samej nazwie): ucieczka przed deszczem, który gwałtownie przerwał nasz spacer nadmorską promenadą. Szukając schronienia, przystajemy pod daszkiem domu, z którego dobiegają dźwięki pianina, z którego ktoś bardzo wprawnie wydobywa rzewne melodie. Zerkamy do środka przez otwarte drzwi. Pianista dostrzega nas a także stopień naszego przemoczenia i zaprasza nas do środka przyjaznym gestem. Rozsiadamy się wygodnie w salonie i wdajemy w długą rozmowę o wszystkim i o niczym, o podróżach, o muzyce, o Szopenie… Co jakiś czas Pan Tiberio (cóż za niebanalne imię!) zasiada do pianina i zapodaje nam piękne muzyczne przerywniki. Potem jeszcze wspólnie wybieramy się na wieczorny spacer i oglądamy pokaz nadmorskiej fontanny.
Drugi niezapomniany obraz z Campeche to inny pokaz, tym razem zaprezentowany przez samą naturę: z suchego i bezpiecznego brzegu obserwujemy, jak w oddali ciemnobłękitny co chwilę rozświetlają błyskawice, układające się w fantastyczne, połamane wzory. Show trwa minutę, kwadrans, godzinę… Po pewnym czasie wracamy do hotelu, a spektakl trwa w najlepsze za naszymi plecami.
Miasto ma do zaoferowania imponujące siedemnastowieczne mury miejskie, które bardzo dobrze się zachowały aż do dzisiaj, szczelnie okalając eleganckie historyczne centrum. Plus to, co zwykle w każdym meksykańskim mieście: kolorowe kamienice, kościoły i mnóstwo knajpek i restauracji.
Edzná Yucatán is intimidating with the number of pre-Columbian monuments… We don’t feel we can explore everything, and decide to limit ourselves just to a few key ones so as not to give ourselves an archaeological overload. We have Edzná relatively on the way and that is where we go. It is a very pleasant and well-preserved ruin, without excessive crowds, in a nice forest environment.
Yucatan onieśmiela liczbą prekolumbijskich zabytków… Nie czujemy się na siłach zwiedzić wszystkiego, postanawiamy ograniczyć się do kilku, żeby nie udzielił się nam przesyt archeologiczny. W miarę po drodze mamy Edznę i tam właśnie się wybieramy. To bardzo sympatyczne i dobrze zachowane ruiny, bez przesadnych tłumów, w ładnym leśnym otoczeniu.
The capital of the state of Yucatán impresses with its elegance, discreetly tempering traditional Mexican motley. It a nice walk checking out the Zocalo and its outlying streets and admiring the architecture. One of the nicest buildings to stare at is the Palacio Cantón, located on the very representative Paseo Montejo street, which houses the Museum of Anthropology, providing a fascinating introduction to the world of Mayan glyphic writing.
Stolica stanu Yucatan zachwyca swoją elegancją, dyskretnie temperującą tradycyjną meksykańską pstrokatość. Warto tu się powłóczyć po Zocalo i odchodzących od niego ulicach i pogapić się na architekturę. Jednym z ładniejszych budynków, które warto popodziwiać jest Palacio Cantón, położony przy bardzo reprezentacyjnej ulicy Paseo Montejo, w którym mieści się Muzeum Antropologii, które w fascynujący sposób wprowadza w świat majańskiego pisma glifowego.
Sisal The tiny coastal town of Sisal (a species of agave) is the place to be if you want to feast your eyes on the Caribbean blue of the water and the whiteness of the sand, as well as if you want to watch a flock of flamingos wading in a lake separated from the sea by a narrow strip of land.
Do maleńkiej nadmorskiej miejscowości o wdzięcznej nazwie Sisal (oznaczającej gatunek agawy) wpadamy po to, żeby nacieszyć oczy karaibskim błękitem wody i bielą piasku, a także w celu powpatrywania się w stado flamingów, brodzące w jeziorze, oddzielonym od morza wąskim pasem ziemi.
Izamal The convent of St Anthony of Padua in the village of Izamal is not to be missed. An exquisite yellow colour covers this amazing building, whose atrium is made up of 75 arches and whose surface area is second only to the atrium of St Peter’s Square in the Vatican. Nearby, there is also a somewhat neglected pyramid of Kinich Kakmó, not too modest in size either.
Nie należy przegapić konwentu św. Antoniego z Padwy w miejscowości Izamal. Przecudny żółcień pokrywa tę niesamowitą budowlę, której atrium składa się z 75 łuków a powierzchnią ustępuje jedynie atrium placu św. Piotra w Watykanie. W pobliżu znajduje się sporych rozmiarów, nieco mniej uczęszczana piramida Kinich Kakmó.
While in Yucatán, or even Mexico in general, it is hard to find an excuse not to visit what is perhaps the most famous monument of Mayan architecture. After visiting the quiet and almost anonymous ruins at Palenque and Edzna, we are confronted by swarms of tourists from all over the world, their loud chatter and photographic poses providing stiff competition for the splendid stone structures.
Będąc na Yucatanie, a nawet w ogóle w Meksyku, trudno znaleźć wymówkę, by nie odwiedzić tego bodaj najbardziej znanego zabytku architektury majańskiej. Po odwiedzeniu cichych i prawie anonimowych ruin w Palenque i Edznie, zderzamy się z całymi chmarami turystów z całego świata, swoim rozszczebiotaniem i pozami fotograficznymi stanowiącymi mocną konkurencję dla nie byle jakich kamiennych struktur.
Valladolid In Valladolid we pass another convent, this time with a contemporary addition in the form of an evening video projection on the façade. The projection is a run-through of the history of Mesoamerica and the region. The convent itself is also pretty good looking.
Valladoilid (and the entire Yucatan peninsula) is also famous for its cenotes, which are, tu put it simply holes in the ground filled with water, where you can cool off pleasantly. In most cases, they are located on private land and the owners charge a lot for the opportunity to visit them. The most budget-friendly and accessible options are the two cenotes located right next to each other: X’Keken and Samula. Pro-tip for the those on a very tight budget: bring your own life jacket:)
Convento de San Bernardino de SienaSan Servacio churchInside of Cenote SamulaCool Coconuts
W Valladolid zaliczamy kolejny konwent, tym razem ze współczesnym dodatkiem w formie wieczornej projekcji wideo na fasadzie. Projekcja jest przebieżką po historii Mezoameryki i regionu. Sam konwent też jest całkiem, całkiem.
Valladoilid (i cały półwysep Yucatan) słynie również z cenotes, czyli – w uproszczeniu – dziur w ziemi,wypełnionych wodą, w których można się przyjemnie schłodzić. W większości przypadków znajdują się na terenach prywatnch, a właściciele słono sobie liczą za możliwość ich odwiedzenia. Najbardziej budżetową opcją są dwa położone tuż obok siebie cenotes: X’Keken i Samula. Pro-tip dla bardzo oszczędnych: miejcie ze sobą własną kamizelkę ratunkową:)
Cancún We treat Cancún as a hub – we prefer not to experience the hordes of American tourists flooding the city, littering the beach and vomiting over the pavements.
Playa del Carmen
Don’t be sad if you miss it – what’s left of the beaches here are small patches, interspersed with grandiose hotels; plenty of loud music here, fancy cars and a dolphin trapped in the hotel pool…. Not our cup of cacao.
Traktujemy Cancun jako bazę przesiadkową – wolimy nie doświadczać hord amerykańskich turystów, zalewających miasto, zaśmiecających plażę i obrzygujących chodniki.
Playa del Carmen
W zasadzie też do pominięcia – z plaż zostały małe skrawki, poprzecinane wielkoludami hoteli, tu głośno gra muzyka, tam wypasiona fura, a tam uwięziony w basenie hotelowym delfin… Nie nasza to bajka.
Bacalar In hot Bacalar, take a dip in the lake, the colour of which evokes that of the Caribbean. And this would actually do, but we decide to add another cenote to the collection – Cenote Azul, completely different from the ones we experienced in Valladolid; it is much bigger and deeper, and there is even a sort of a beach around it.
All these places are still just a tiny bit of what Mexico has to offer and what it can charm you with. We have to close this chapter though, at least for the time being…. After all, this continent doesn’t end in Mexico… The whole of Central America awaits us. Let’s head to Guatemala.
W upalnym Bacalar należy popluskać się w jeziorze, które kolorem całkiem sprawnie imituje Karaiby. Właściwie na tym można by poprzestać, ale my postanawiamy dorzucić do kolekcji jeszcze jeden cenote – Cenote Azul, zupełnie różny od tych, w których chlupaliśmy się w Valladolid – jest o wiele większy i głębszy, a wokół niego jest nawet coś na kształt plaży.
Te wszystkie miejsca to wciąż tylko wycinek tego, co Meksyk ma do zaoferowania i czym potrafi zauroczyć. Jakoś trzeba jednak zamknąć ten rozdział, przynajmniej na jakiś czas… Wszak na Meksyku kontynent się nie kończy… Czeka na nas cała Ameryka Centralna. Ruszamy do Gwatemali.
Toril, Mindanao – jeepney, the most iconic vehicle of the Philippines
Davao City, Mindanao – sculptures in People’s Park
Davao City, Mindanao – Chinese temple
Davao City, Mindanao – a nice touch in Hotel Uno
Davao City, Mindanao, view from the hotel window
Jackfruit
Colourful nature
Luac, Mindanao – barbecue sticks drying in the sun
The delicious tuna jaw
Santa Cruz, Mindanao – on moto taxi
Davao City, Mindanao – gun shoppe
Davao City, Mindanao – gun shoppe
Tasty breakfast
Mambajao, Camiguin – the airport
Mambajao, Camiguin
Mambajao, Camiguin
Camiguin, a typical countryside shop
Camiguin, a typical rural view
Camiguin, a somewhat bizarre church
Camiguin, snapshot from cycling trip around the island
Hills in Camiguin Island
Sunken Cemetery, Camiguin
Camiguin – cocks in surprising places
Camiguin, roosters, roosters everywhere
Camiguin – a typical jeepney
Camiguin, on the way to Mount Hibok-hibok
Katibawasan Falls, Camiguin
Katibawasan Falls, Camiguin
White Island, Camiguin
Somewhere in Camiguin – a little magic moment
Camiguin – a typical nipa hut
Benoni, Camiguin
Benoni, Camiguin – the ferry
Tagbilaran, Bohol – St Joseph church
Tagbilaran, Bohol – provincial capitol
Tagbilaran, Bohol – blood compact monument
Carmen, Bohol – Chocolate Hills
Tawala, Bohol – closeup of a starfish
Bilar, Bohol – in butterfly sanctuary
Tarsier sanctuary, Bohol
Tagbilaran, Bohol – marketplace
Manila, Saint Augustin church
Manila, Saint Augustin church
Manila, Saint Augustin church
Manila, Saint Augustin church
Loboc river
Loboc, Bohol – church devastated by earthquake
Loboc, Bohol – results of the earthquake are still visible
Loboc, Bohol – results of the earthquake are still visible
Baclayon, Bohol
Baclayon church
Baclayon, Bohol – backside of a restaurant
Baclayon church
Tagbilaran, Bohol – marketplace
Manila, on the bus
“I’m not a child molester but…”
“…just look at those fine young girls, slim, tiny, beautiful! But what happens when they grow up? The become fat, round, al the charm is gone, fat cows! This is all because of the way the Filipinos eat! They munch all day, every meal heavier that the other. Look at them, this is supposed to be a poor country but they can always afford a big fat chunk of pork! You see, in Thailand a poor girl will eat a little pad thai and she will be full. But here? I’m telling you, you need to take them before they’re ripe” – says Joe, turning his head around in search of colourfully dressed high school students and waving at the skinny ones. He is quite slim himself – one detail that makes him different from the typical white guy living in the Philippines: wrinkled American pensioner with that special kind of suntan and wicked spark in his eyes. Joe waves his newest i-phone in my face: “Check this chick out. A cop sent got me in touch with her. Yes, you heard it right – a cop. They always make me pull over when I ride my motorbike – they call it “reckless driving”… So I have to pay him some pesos. And then I would always have a chat: how is it going? Then they ask me what I am doing here? And whether I have a girlfriend? No? He can get one for me? But this one is a little plump – have a look, she sent me a picture of her ass. Looks a bit too big for me… But check this one here” – Joe scrolls to the next photo – “Seventeen years old. A virgin. But she won’t agree. So I’m doing her sister, one year older, and a little heavier. I bring her to the gym so that she loses some weight. But I’d rather do her sister, frankly” – Joe sighs and moves on to some more photos: two girls (not too fat), photographed in different outfits as well as without, he invited them to a fast food (but no supersize meals – he doesn’t want them to go oversize) and while having their burgers, he cunningly mentioned how lonely and happy he was. So they went to his apartment, then they took turns making him happy – while he was having fun with one, the other was sitting behind a curtain (“it’s a small apartment, you know”) and surfing on the internet. “Sex for burgers, ha ha” – Joe disappears as quick and unexpectedly as he appeared just a while ago.
But maybe his name is not even Joe, Joe is more of a concept, a flashcard in the heads of the Filipinos. “Hey Joe”- every white Westerner will hear that a thousand times, Joe – the mythical character of American soldier who had his fun in the Philippines, a father whom the children never met, the only memory of him in the mother’s heart is in the name of Joe. And that Joe is still staying with the locals, in their everyday language, though the exact origins of the name have long been forgotten.
Well, nowadays, the Filipino girl doesn’t have the easiest of lives – if it’s not the white fat old pervert, then it’s a young local boy who left her with a baby. Of two evils she would rather choose the former – the older, the better, that’s what I’m told by a small and fragile 20-year old girl (to my great surprise I find that she’s a welder) – life will be easier with a grandpa, so what if there is no passion and there is a bit of disgust? Girls here don’t dream of romantic love. They don’t seem to have big dreams anyway: a stable family life is all they want. And that is something that any with foreigner can deliver, contrary to a local man.
A white Western man has it all easy here – a fast-food girl might ask him if he is married by when giving him his change, another one will smile at him meaningfully in a candy shop, yet another one will sit next to him on a bus and invite him to her hotel – all around the girls are fawning all over him…
The Philippines, in the eyes of the Western man, seem to be the paradise on earth… But OK, not only to him – both sexes will definitely appreciate all other riches that the islands have to offer: clean beaches, colourful underwater sceneries, mountains and hills, waterfalls, exotic fauna and flora, tasty fruit, delicious desserts, traditional cuisine (which, as a matter of fact, might not appeal to everyone – because of its meatiness and fatness)…
The Philippines are composed of over seven thousand islands so it’s impossible to have a quick trip there – and there is no point in doing so anyway. I was luck enough to get stuck in the south – in Mindanao and Camiguin. Why do I count myself as lucky you might ask? Well, those islands have not yet been totally destroyed by mass tourism and the traditional Filipino hospitality is there, free of charge. This does not mean there is no tourism there – quite the contrary, but this is still the healthy, acceptable level. A level that is not there anymore in Bohol, which for me is the border between the friendly and the tourist Philippines (on Bohol you will spend all day trying to get rid of all the hucksters – it is virtually impossibly to meet any local that is not trying to sell you something).
Mindanao, one of the biggest islands is very friendly mainly because of … the muslim guerilla active in the West part. No need to panic though, as long as you’re staying near Davao (the capital city of pomelo and durian!) you are perfectly safe. And there is a lot to see in those “safe” regions – from Davao itself (one of the biggest cities in the world in terms of surface), to innumerable beaches to the Philippines’ highest peak – Mount Apo.
Camiguin is a charming little island just north of Mindanao; a very little island indeed – you can easily ride around it by bike in one day (talking about bicycles – ask for Terio around 3M’s burgerstand, that’s one of few people who rent bicycles – not motorbikes; he will ask you to tell him the price; and in 3M’s they serve very decent meals, by the way). Tourism existent but not overblown – you have plenty of diving centres and quite a number of white tourists but the locals are still very friendly, curious and helpful – the taxi drivers can even offer you a free ride if you find the price not suiting your budget – they simply do not know (or do not want to know) how to rip you off. You might also find yourself in a situation where a couple of locals will compete to host you – even if you already have your hotel booked.
Camiguin is an island “born of fire” – it’s made of seven volcanoes glued together and one of them is still active. Between the peaks you will find all the pleasant surprises – a waterfall here, a hot spring there or just a nice little village with happy kids somewhere else… No wonder many random tourists decide to settle down here…
When roaming the Phils you will definitely notice there is something wrong about those roosters – there is simply just too many of them! If you dig deeper, you will undoubtedly end up in a cockpit, where cockfights happen. This is the national pastime of the Philippines, as well as big business; no point in complaining that this is cruel and barbaric; yes, it is but the fever and the adrenaline kick everybody gets during the event kind of explain why people here love this “sport” so much. Anyway, this tradition was brought here by the occupants. As was religion, language and traditions. After having absorbed so many of those “gifts” the locals have quite some trouble determining what it means to be a Filipino… After ages of colonisation and invasions from all possible directions there is not much left of the original culture(s).
However, there is still something left, something intangible – the way they approach life, the other person, even their sense of humour… This place is definitely worthy a visit just to try to grasp those subtleties, to recognize the paradoxes of Filipino lives, to try understanding the inner beauty of the inhabitants of this “paradise on Earth”.
To be continued…
***
“Nie jestem pedofilem ale…”
“…popatrz tylko na te młode dziewczęta, szczuplutkie, drobniutkie, piękne! Ale cóż się z nimi dzieje, kiedy dorastają? Nagle zaczynają tyć, obrastać tłuszczem, cały ich urok znika, grube krowy! To przez filipińską dietę! Żrą cały dzień, co posiłek, to tłustszy. Niby wszędzie bieda, ale na tłusty kawał wieprzowiny zawsze je stać! Nie to, co w Tajlandii – tam biedna dziewczyna zje lekki pad thai i to jej wystarczy. A tutaj? Mówię ci, Filipinki trzeba brać póki świeże…” – Joe łypie wokół, wypatrując w mallu licealistek w kolorowych mundurkach i machając do co szczuplejszych. Joe sam jest dość chudy – to element odróżniający go od typowego białasa osiadłego na Filipinach. Cała reszta jednak się zgadza: pomarszczony, amerykański emeryt o charakterystycznym odcieniu opalenizny i niezdrowym błysku w oku. Joe macha mi przed nosem swoim najnowszym i-phonem: „Patrz, tą świnkę podesłał mi policjant. Tak, tak – policjant. Zawsze mnie zatrzymują jak jadę motorem – za „nieostrożną jazdę”… Więc muszę im zapłacić parę pesos. Ale też zawsze sobie z nimi pogawędzę – a jak służba? A co ja tu robię? A czy mam dziewczynę? Nie? To on mi załatwi. Ale trochę tłusta jest – patrz, przesłała mi zdjęcia swojego tyłka. Dla mnie trochę za duży… Ale popatrz na tą tutaj” – Joe przewija zdjęcia na ekranie – „siedemnaście lat, dziewica. Ale nie chce się skusić. No to posuwam jej siostrę – o rok starsza i o parę kilo cięższa. Gonię ją na siłownię, żeby trochę schudła. Choć tak naprawdę wolałbym tą młodszą” – wzdycha i pokazuje kolejne fotki: dwie nie za ciężkie dziewczyny (ofotografowane z każdej strony, w różnych wdziankach i bez), zaprosił na hamburgery (zestawy niepowiększone, żeby się nie roztyły) a podczas konsumpcji strategicznie nadmienił, że jest samotny i nieszczęśliwy. No to poszły z nim do jego mieszkania – gdy zabawiał się z jedną, druga siedziała za kotarką („to skromne mieszkanie, jednopokojowe”) i surfowała po internecie, a potem zamieniły się rolami. „Seks za hamburgery, he he” – Joe znika równie niespodziewanie jak się pojawił.
Nie wiem zresztą, czy ma na tak na imię – Joe to raczej idea, pojęcie funkcjonujące w umysłach Filipińczyków. „Hej, Joe”, wołają za każdym białym, Joe to mityczna postać amerykańskiego żołnierza, który zaliczył przygodę na Filipinach, to dla wielu ojciec, którego nigdy poznali, a jedyne wspomnienie matki o nim to właśnie to imię – zawsze Joe. I ten Joe został do dziś w głowach miejscowych i w języku codziennym, choć bez świadomości jego znaczenia.
Ech, dzisiejsze filipińskie panny też nie mają łatwego życia – jak nie podstarzały biały pornogrubas, to miejscowy chłopak w wieku szczeniackim robiący im dziecko i znikający na zawsze. Z dwojga złego, Filipinka woli tego pierwszego – im starszy, tym lepszy, tłumaczy mi dwudziestoletnia, drobna dziewczyna (jakież jest moje zdziwienie, gdy dowiaduję się, że jest z zawodu spawaczem) – ze staruszkiem będzie spokojniejsze życie, może i bez namiętnego uczucia, może ze szczyptą obrzydzenia, ale… ona o gorącej miłości nie marzy. Dziewczyny tutaj nie mają zresztą wielkich marzeń – stabilizacja, rodzina, żadnych luksusów. To im wystarczy, a każdy białas – w przeciwieństwie do Filipińczyka – jest im to w stanie zapewnić.
Zachodni człowiek, konkretnie mężczyzna, ma tu olbrzymie fory – w barze szybkiej obsługi, przy wydawaniu reszty panienka pyta, czy jest żonaty, w cukierni uśmiecha się zalotnie, w autobusie się przysiądzie i zaprosi do hotelu – wszędzie dookoła piękne dziewczyny wręcz łaszą się do białasa…
Dla faceta Filipiny jawią się jako raj na ziemi – zresztą nie tylko dla faceta i nie tylko z tych względów – oprócz kobiecego piękna wyspy mają do zaoferowania inne bogactwa: czyste plaże, kolorowy podwodny świat (szkół nurkowania tu bez liku), góry i pagórki, wodospady, egzotyczną faunę i florę, smakowite owoce, pyszne desery, tradycyjną kuchnię (która, co warto zaznaczyć, nie każdemu przypadnie do gustu – ze względu na mięsność i tłustość)…
Filipiny to ponad siedem tysięcy wysp i nie ma szans (ani sensu), by zwiedzić je ekspresowo. Ja miałem to szczęście, że utknąłem na południu – na Mindanao i Camiguin. Dlaczego szczęście? Bo te wyspy nie zostały jeszcze zmasakrowane przez turystykę a tradycyjna filipińska gościnność jest tam wciąż bezinteresowna. Nie oznacza to, że turystyka tam nie istnieje – wręcz przeciwnie, ale to wciąż akceptowalny, cywilizowany poziom, którego brakuję na wyspie Bohol, która stanowi dla mnie umowną granicę między Filipinami przyjaznymi a turystycznymi (na Boholu spędzicie całe dnie opędzając się od sprzedawców wszystkiego – na normalną rozmowę z miejscowymi nie ma szans, zawsze będą Was traktować jak potencjalnych klientów).
Mindanao, jedna z większych wysp, jest przystępne głównie dzięki… muzułmańskiej partyzantce, szalejącej w zachodniej części. Nie ma jednak co panikować, siedząc w pobliżu Davao City (stolicy pomelo i duriana!), nic nam nie grozi. A w „bezpiecznych” rejonach jest co zwiedzać – począwszy od wspomnianego Davao – jednego z największych miast na świecie (pod względem powierzchni) – poprzez niezliczone plaże, po najwyższą górę Filipin, Mount Apo.
Z kolei Camiguin to urokliwa wyspa na północ od Mindanao – właściwie to bardziej wysepka niż wyspa, można ją objechać rowerem w jeden dzień (a propos rowerów – pytajcie o Terio w okolicach burger baru 3M’s w Mambajao, to jedna z nielicznych osób, która wypożycza rowery – nie motory, w dodatku sami określacie cenę, którą chcecie zapłacić; a przy okazji – burgery w 3M’s są przedniej jakości). Turystyka rozwinięta ale nie nadrozwinięta – choć wszędzie pełno centrów nurkowych a i białych turystów sporo, to miejscowi wciąż są bardzo życzliwi, ciekawi przybyszów i pomocni – do tego stopnia, że taksówkarze potrafią podwieźć za darmo, jeśli uznamy ich cenę za wysoką – po prostu nie umieją (albo nie chcą) zdzierać skóry z turystów. Może się też wam zdarzyć, że paru miejscowych będzie się licytowało, który z nich Was ugości, zupełnie nie przyjmując do wiadomości, że macie już opłacony hotel…
Wyspa Camiguin „zrodziła się z ognia” – to zlepek siedmiu wulkanów, z których jeden jest wciąż aktywny. A pomiędzy górami kryją się rozmaite cudowności – a to wodospad, a to gorące źródła, a to po prostu sympatyczna wioska z roześmianymi dzieciakami… Nic dziwnego, że wielu przypadkowych turystów postanowiło tu osiąść na stałe…
Podróżując po Filipinach na pewno zauważycie podejrzanie duże ilości ferm kurzych… a właściwie kogucich. A jak podrążycie temat, to prędzej czy później dotrzecie do tzw. „cockpitu” czyli areny walk kogutów. To na Filipinach narodowa rozrywka i spory biznes; na nic narzekania zachodniego człowieka, że to okrutne i że to barbarzyństwo; zgoda, to barbarzyństwo, ale emocje i adrenalina, które można poczuć w „kotle” podczas walki, poniekąd usprawiedliwiają uwielbienie tego „sportu” przez miejscowych. Ten „sport” został zresztą podarowany Filipińczykom przez najeźdźców, podobnie jak religia, język i obyczaje. Przyswoiwszy te wszystkie „prezenty” lokalsi mają tyeraz zresztą problem z określeniem, co to znaczy być Filipińczykiem… Po wiekach kolonizacji i najazdów ze wszystkich stron niewiele się ostało z rdzennej kultury.
Wciąż jednak pozostało coś ulotnego – podejście do życia, do drugiego człowieka, poczucie humoru… Warto się wybrać na Filipiny, żeby samemu próbować to wyłapać, rozpoznać paradoksy rządzące życiem wyspiarzy, warto spróbować zrozumieć, na czym polega wewnętrzne piękno ludzi zamieszkujących ten „raj na ziemi”.
